ADMINISTRACJA WOJSKOWA – element administracji publicznej, działalność organów wojskowych mająca na celu zapewnienie → siłom zbrojnym środków niezbędnych do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb związanych z bytowaniem, jak również środków koniecznych do walki, za pomocą działalności organizatorskiej oraz realizatorskiej związanej z utrzymaniem gotowości bojowej sił zbrojnych. W literaturze administracja wojskowa [a.w.] jest też definiowana jako: kierownictwo wojskowe w czasie wojny na opanowanych lub okupowanych terenach nieprzyjaciela; działalność organów wojskowych w czasie pokoju obejmująca wszystkie sprawy sił zbrojnych niewchodzące w zakres dowodzenia i szkolenia oraz ogół czynności mających na celu zapewnienie wojsku wszystkiego, co mu jest potrzebne do życia i walki.
Do realizatorskiej formy działania a.w., zwłaszcza w okresie pokoju, należy to wszystko, co wiąże się bezpośrednio z utrzymaniem gotowości bojowej sił zbrojnych rozumianej jako stan określający aktualne przygotowanie sił zbrojnych oraz całokształt ustaleń warunków, funkcji działań materialnych zapewniających właściwe jego kształtowanie, sprawne rozwijanie i zorganizowane użycie w nakazanym czasie do realizacji zadań bojowych. Do działalności organizatorskiej a.w. zalicza się m.in.: zaopatrywanie wojska w żywność, umundurowanie, sprzęt i środki finansowe; organizowanie transportu lądowego i powietrznego; organizowanie systemu szkolnictwa wojskowego i administrowanie nim; administrowanie zasobami rezerw osobowych i materiałowych oraz uzupełnianie stanu osobowego sił zbrojnych; organizowanie produkcji zakładów podległych ministrowi obrony narodowej.
Działalność organizatorska i realizatorska wymagają funkcjonowania odpowiedniego aparatu administracyjnego. W systemie a.w. funkcjonują organy wojskowe, które są wyodrębnionymi pod względem organizacyjnym i kompetencyjnym elementami aparatu wojskowego (instytucja centralna, dowództwo, terenowy sztab wojskowy, komenda itd.) wykonującymi określone funkcje kierownicze w procesie dowodzenia i zarządzania siłami zbrojnymi lub w innej dziedzinie działalności resortu obrony narodowej, a także osoby funkcyjne kierujące jednostką organizacyjną sił zbrojnych (m.in. dowódcy, szefowie, komendanci). Wszystkie organy a.w. mogą wykonywać funkcje administracji, jednakże do prowadzenia działalności w tej dziedzinie są uprawnione tylko te, które zostały dopuszczone do tego ustawą lub wydanym na jej podstawie aktem wykonawczym. Tak rozumiane ograny wojskowe z przypisanymi kompetencjami korzystają z prawnych środków władczego działania. Charakterystyczną cechą organów a.w. jest również to, że przypisano im kompetencje do sprawowania funkcji dowódczych, uprawniających je do wydawania rozkazów i ich egzekwowania za pomocą przysługujących im środków przymusu państwowego. Do środków tych zaliczane są w szczególności: prawo karania dyscyplinarnego, wymuszenie posłuszeństwa, wnioskowanie ścigania przestępstw podwładnych.
Dokonując podziału organów a.w. można przyjąć następujące kryteria: 1. funkcjonalne (administrowanie sprawami sił zbrojnych wymaga stosownej wiedzy w tym zakresie); 2. terytorialne (uwzględnia podział terytorialny kraju, a tym samym różną wagę na szczeblach tego podziału); 3. organizacyjne (uwzględnia powiązania pomiędzy organami administracyjnymi oraz skład, liczebność). W resorcie obrony narodowej wyróżnia się następujące rodzaje organów: jednoosobowe (dowódcy, komendanci, szefowie); kolegialne (komisje); centralne (minister, szefowie instytucji centralnych MON); terenowe (dowódcy garnizonów, szefowie centrów rekrutacji); dowodzenia (dowódcy rodzajów sił zbrojnych, związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów); funkcjonalne (finansowe, kadrowe, kwaterunkowe, zaopatrzenia, służby zdrowia); względnie samodzielne (dowódcy jednostek wojskowych i zrównani z nimi dowódcy innych jednostek organizacyjnych sił zbrojnych); gospodarcze (tzw. jednostki gospodarcze); pomocnicze (jednostki usługowe, doradcze). Organy a.w. najczęściej są jednoosobowe, organy kolegialne występują sporadycznie. Organem a.w. jest m.in. dowódca (komendant, szef, kierownik) określonej jednostki organizacyjnej sił zbrojnych.
Osobne miejsce w tym podziale zajmują organy przedsiębiorstw państwowych podległych ministrowi obrony narodowej i organy zakładów usytuowanych w wojsku (komórki organizacyjne akademii wojskowych, szpitali). Ich działalność opiera się z jednej strony na zasadach ogólnych (jak organów cywilnych), a z drugiej – na uprawnieniach przysługujących dowódcom jednostek wojskowych.
Działalność organów a.w., która służy realizacji zadań stojących przed siłami zbrojnymi, opiera się na następujących podstawowych zasadach: hierarchiczności, jednoosobowym dowodzeniu, centralizacji, praworządności, dyscypliny wojskowej. Pozycję organów a.w. określają odpowiednie ustawy szczegółowo regulujące zakres, zasady i stopień ich podporządkowania. [Ryszard Szynowski]
Literatura: Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, Warszawa 2002 • R. Szynowski, Administracja wojskowa w systemie bezpieczeństwa narodowego, Warszawa 2013 • R. Szynowski, Armed Forces Military Administration Bodies of the Republic of Poland, London 2017.