AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO; ABW – służba specjalna, która zgodnie z ustawą o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu została powołana do ochrony → bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego. Na czele ABW stoi jej szef podlegający bezpośrednio prezesowi rady ministrów, a jego działalność podlega kontroli sejmu. Szef ABW jest centralnym organem administracji rządowej, który działa przy pomocy ABW – urzędu administracji rządowej. Katalog zadań ABW jest stosunkowo rozległy i obejmuje: rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i jego porządek konstytucyjny, w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa; rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw oraz ściganie ich sprawców; rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo, istotnych z punktu widzenia ciągłości funkcjonowania państwa systemów teleinformatycznych organów administracji publicznej lub systemu sieci teleinformatycznych objętych jednolitym wykazem obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej, a także systemów teleinformatycznych właścicieli i posiadaczy obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej, o których mowa w ustawie o zarządzaniu kryzysowym; ujawnianie mienia zagrożonego przepadkiem w związku z przestępstwami, o których mowa wyżej; realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań związanych z → ochroną informacji niejawnych oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych; uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego; podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych. Wymienione zapobieganie i wykrywanie przestępstw dotyczy następujących: szpiegostwo, → terroryzm, bezprawne ujawnienie lub wykorzystanie → informacji niejawnych, inne przestępstwa godzące w bezpieczeństwo państwa czy w podstawy ekonomiczne państwa, → korupcja osób pełniących funkcje publiczne, jeśli może to godzić w bezpieczeństwo państwa, przestępstwa w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, przestępstwa nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi w obrocie międzynarodowym oraz przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, jeżeli pozostają w związku z przestępstwami, o których mowa powyżej.
W granicach powyższych zadań funkcjonariusze ABW wykonują: czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz ścigania ich sprawców; czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego oraz czynności na polecenie sądu lub prokuratora w zakresie określonym w Kodeksie postępowania karnego (k.p.k.) oraz Kodeksie karnym wykonawczym. Funkcjonariusze ABW, wykonując czynności służące realizacji ich ustawowych zadań mają prawo do: wydawania poleceń określonego zachowania się w granicach niezbędnych do wykonania odpowiednich czynności lub wykonywania innych czynności służbowych podejmowanych w zakresie i w celu realizacji ustawowych zadań lub w celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób lub mienia, gdy jest to niezbędne do sprawnego i zgodnego z prawem wykonywania tych czynności albo uniknięcia zatarcia śladów przestępstwa; legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości; zatrzymywania osób w trybie i w przypadkach określonych w przepisach k.p.k.; przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i w przypadkach określonych w przepisach k.p.k.; dokonywania kontroli osobistej,
a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków w portach i na dworcach lub innych miejscach odprawy podróżnych lub bagażu oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub w związku z realizacją zadań określonych w ustawie; dokonywania sprawdzenia prewencyjnego na zasadach i w sposób określo-
ny w ustawie; obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom w trakcie wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych na podstawie ustawy; żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej – wymienione instytucje, organy i przedsiębiorcy są obowiązani, w zakresie swojego działania, do udzielenia nieodpłatnie tej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa; zwracania się o niezbędną pomoc do innych niż wymienieni w ustawie przedsiębiorców, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych, jak też zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa. Funkcjonariusze ABW mają także prawo użyć → środków przymusu bezpośredniego oraz użyć lub wykorzystać broń palną w przypadkach i na zasadach określonych w ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. [Marcin Jurgilewicz]
Literatura: M. Jurgilewicz, Rola podmiotów uprawionych do użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego, Siedlce 2017 • A. Misiuk, Instytucjonalny system bezpieczeństwa wewnętrznego, Warszawa 2013.