DOCIEKLIWI – ruch społeczny, który dąży do transparentności życia publicznego przy wykorzystaniu prawa dostępu do informacji publicznej. Dostęp do informacji publicznej jest gwarantowany obywatelom w ok. 90 państwach, przy czym regulacje prawne różnią się. Wspólna jest przesłanka uprawnienia obywateli w zakresie dostępu do informacji publicznej, która wynika z art. 19 Powszechnej deklaracji praw człowieka, zgodnie z którą każdy ma prawo do alternatywnego źródła informacji. W Polsce podstawą i gwarancją dostępu do informacji publicznej są zapisy Konstytucji RP oraz dwóch ustaw: o dostępie do informacji publicznej oraz o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie. Dociekliwi [d.] dążą więc do zmiany politycznej, a nie do zmiany systemowej. Celami ich działalności są interes społeczny i usprawnienie działalności instytucji publicznych, przy czym dostęp do informacji publicznej wykorzystują także jako element walki politycznej. Zaangażowani w korzystanie z dostępu do informacji publicznej obywatele tworzą swoje własne publikatory internetowe, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu świadomości politycznej obywateli i przekraczaniu barier dostępu do opinii publicznej wyznaczanej przez tradycyjne media.

D. sprzyjają rozwojowi i implementacji społeczeństwa otwartego i wzmacniają zasadę jawności życia publicznego, ich działalność sprzyja umacnianiu podmiotowości politycznej obywateli oraz wzmacnianiu społeczeństwa obywatelskiego. Na skutek ich działalności w różnych państwach świata dochodzi do ukazywania szeregu negatywnych zjawisk, m.in. takich jak: nadmierna koncentracja władzy; patologie życia publicznego (w tym nepotyzm, klientelizm, kleptokracja, nepotyzm, praktyki korupcyjne lub korupcjogenne), także w zakresie procesów dystrybucji dóbr publicznych i naruszeń zasad sprawiedliwości społecznej; przejawy hipokryzji władzy (np. kłamstwa przedstawiane jako urzędowe prawdy); funkcjonowanie grup przestępczych (oraz procesy ich powstawania). Ujawnianie tych negatywnych zjawisk może prowadzić do skandali politycznych, możliwej → destabilizacji państwa czy wręcz paraliżu instytucji publicznych.

D. są zróżnicowani ideologicznie i spektrum zakotwiczenia ideologicznego nie narusza wspólnego mianownika ich działalności, czyli idei transparentności. [Marcin Wałdoch]

Literatura: Aspekty polityczne prawa dostępu do informacji publicznej w Polsce i na świecie, red. M. Jastrzębski, M. Wałdoch, Bydgoszcz 2021 • M. Bernaczyk, Prawo dostępu do informacji publicznej w Polsce i na świecie, Warszawa 2014 • M. Wałdoch, Dociekliwi jako nowy ruch społeczny: aspekty polityczne prawa dostępu do informacji publicznej w Polsce, „Politeja” 2019, nr 61(4).