DOKTRYNA WOJENNA – jedna z doktryn państwa, obejmująca oficjalnie przyjęty system poglądów, zasad i założeń dotyczących użycia potencjału wojennego do zapobiegania i przeciwdziałania wszelkiego rodzaju zagrożeniom wojennym; oficjalnie przyjęty system zasad i założeń ośrodka decyzyjnego, zmierzający do realizacji ustalonych celów za pomocą wydzielonych środków (definicje Akademii Obrony Narodowej). Według definicji Encyklopedii PWN jest to system poglądów na sposób prowadzenia działań wojennych.

Po raz pierwszy skrajnie lakoniczne pojęcie doktryna wojenna [d.woj.] pojawiło się epizodycznie w teorii wojny, w fundamentalnym dziele Clausewitza O wojnie, jako wskazanie działań. Według jednej z pierwszych rozwiniętych definicji Ferdinanda Focha d.woj. to jednakowy sposób zapatrywania, myślenia i działania, co w praktyce należało rozumieć jako zbiór poglądów na zasady prowadzenia wojny i jej charakter wypracowany przez najwyższe czynniki wojskowe. Należy podkreślić, że w pierwszych doktrynach mocno podkreślało się, że zawierane w nich poglądy muszą być podzielane przez korpus oficerski na wszystkich szczeblach dowodzenia, co miało stanowić warunek jednolitego podejścia do rozwiązywania zadań bojowych. Bolesne doświadczenia pierwszej wojny światowej wymusiły zmiany – przyjęte przed wojną doktryny jej uczestników okazały się już na jej początku nieprzydatne. D.woj. niejako z konieczności stała się centralnym przedmiotem badań i dociekań nauk wojskowych. Zarówno w okresie międzywojennym, jak i po drugiej wojnie światowej występowało podobne podejście w różnych państwach w zakresie samej istoty, czyli rdzenia definicji d.woj. (ujednolicone poglądy i zasady dotyczące przygotowania do wojny oraz sposobów jej prowadzenia), występowały jednak pewne różnice, gdyż eksponowano różne elementy. W jednej z najbardziej rozbudowanych definicji Tadeusz Zakrzewski np. wskazywał, że d.woj. powinna opisywać m.in.: czynniki ją określające; uszczegółowione poglądy na charakter przewidywanych działań wojennych; wskazania dotyczące głównych założeń strategicznych, operacyjnych; wskazania dotyczące organizacji i szkolenia wojsk w czasie pokoju. Współcześnie d.woj. pojmowana jest jako domena państwa, a nie jak poprzednio (głównie) kierownictwa wojskowego. Przyjmowane w niej poglądy, zasady i założenia nie dotyczą już tylko przygotowania i użycia sił zbrojnych, lecz użycia potencjału wojennego. D.woj. pozostaje w ścisłym związku z doktryną bezpieczeństwa narodowego, przeważnie pozostaje jej ważną częścią.

Do czynników determinujących treści d.woj. należy zaliczyć przede wszystkim: cele państwa, ustrój państwa, możliwości ekonomiczne, potencjał gospodarczy, potencjał militarny (w tym stan sił zbrojnych), położenie geograficzne, infrastrukturę. Ważnymi determinantami są także kultura polityczna oraz kultura strategiczna. D.woj. czerpie zarówno z doświadczeń nabytych w czasie działań wojennych – praktyki, jak i z tego, co oferuje nauka, w tym przede wszystkim → sztuka wojenna oraz → nauki o bezpieczeństwie. Istotnym walorem trafnie formułowanej d.woj. jest elastyczność. Naturalnym pierwotnym impulsem dokonywania koniecznych korekt i zmian w doktrynach są doświadczenia wyniesione z wojen i konfliktów zbrojnych. Bardzo ważną przesłanką zmian w treściach doktryn pozostaje postęp technologiczny – współcześnie postęp skokowy. Jakkolwiek d.woj. jest oficjalnie przyjmowanym systemem poglądów i założeń, to dość rzadko w praktyce pojawia się jako oficjalny akt normatywny (pod taką nazwą). W Polsce jej zasadnicze treści zawarte są przede wszystkim w kolejnych → strategiach bezpieczeństwa narodowego. [Bolesław Balcerowicz]

Literatura: B. Chocha, Wojna i doktryna wojenna, Warszawa 1980 • Ł. Przybyło, Doktryny wojenne. Historia i ocena, Warszawa 2019 • J. Solarz, Doktryny wojenne w XX wieku, Kraków 2009.