DOWODZENIE W SIŁACH ZBROJNYCH – szczególny rodzaj kierowania ze względu na zakres władzy, jaki posiada dowódca w odniesieniu do podwładnych, a także poprzez rygor wykonalności rozkazów oraz odpowiedzialność za zdrowie (a niekiedy także życie) podległych mu podwładnych. Dowodzenie [dow.] jest zatem formą kierowania/zarządzania realizowanego w strukturach, w których funkcje te wykonują dowódcy. Według szerszej definicji odnoszącej się do → sił zbrojnych dow. to podstawowa forma kierowania wojskami, oparta na uprawnieniach do kompleksowego kształtowania wszystkich elementów gotowości oraz zdolności bojowych w odniesieniu do bezpośrednio i pośrednio podległych żołnierzy, a więc wszechstronnego przygotowania ich w czasie pokoju do realizacji wszelkiego rodzaju działań oraz do kierowania nimi w okresie pokoju, wojny i kryzysu. W terminologii NATO dow. to władza nadana osobie spośród stanu osobowego sił zbrojnych do kierowania, koordynacji i sprawowania kontroli nad formacjami wojskowymi.

Szczególne warunki determinujące istotę i charakter dow. sprawiają, iż jest to jednocześnie: 1. władza nadana decyzją upoważnionych do tego organów, obejmująca także uprawnienie do postawienia zadania zagrażającego życiu wykonawcy oraz do destrukcyjnego oddziaływania na przeciwnika; 2. prawo do stawiania zadań, których wykonanie zagrożone może być utratą życia wykonawcy i innych ludzi; 3. obowiązek nałożony na dowódcę, który bezwzględnie musi wykonać postawione zadanie, nawet kosztem życia podległych mu żołnierzy i własnego; obowiązek nakazujący wręcz ryzykować lub poświęcić życie mniejszości dla ocalenia większości; 4. odpowiedzialność za korzystanie z władzy i prawa oraz wykonywania obowiązku dowódcy; ponoszenie konsekwencji za decyzje, stawiane zadania i ich wykonanie, w tym również odpowiedzialność moralna. W ujęciu czynnościowym dow. to działalność dowódców wszystkich szczebli i poziomów systemu dowodzenia mająca na celu utrzymanie wojsk w ciągłej gotowości i zdolności bojowej, przygotowanie działań w ramach narodowych i sojuszniczych założeń oraz kierowania nimi w czasie ich prowadzenia.

Dow. operacyjne to poziom dow. wojskowego, w ramach którego na podstawie wytycznych dowództwa strategicznego przekształca się cele strategiczne w cele operacyjne, ponadto określa możliwości działania, ujmuje je w koncepcjach i planach, wydaje dyrektywy dla dowództw taktycznych oraz koordynuje działania uczestników operacji; obejmuje uprawnienia do przydzielania zadań podległym dowódcom, do rozmieszczania jednostek, do zmiany ich podległości w ramach przydzielonych sił oraz do zachowania lub przekazania kierowania operacyjnego i/lub taktycznego, jeśli uzna to za konieczne. Dow. operacyjne nie obejmuje odpowiedzialności za administrację. Z kolei dow. taktyczne to taki poziom dow. wojskowego, w ramach którego na podstawie wytycznych dowództwa operacyjnego przekształca się cele operacyjne w cele taktyczne; obejmuje uprawnienie nadane dowódcy do stawiania zadań siłom będącym pod jego dowództwem w celu wykonania zadań postawionych przez przełożonego. [Jan Posobiec, Marek Barć]

Literatura: J. Posobiec, Dowodzenie w środowisku sieciocentrycznym, „Zeszyty Naukowe AON” (dodatek) 2008 • J. Posobiec, Konteksty zarządzania i dowodzenia organizacji bezpieczeństwa, Kalisz 2021 • System dowodzenia, red. J. Wołejszo, Warszawa 2013.