DYWERSJA – forma działań zbrojnych na terenie zajętym przez przeciwnika, ukierunkowanych na dezorganizację funkcjonowania jego systemu obronnego. Dywersja ma charakter zaczepny, skryty, zaskakujący, gwałtowny w działaniu. Cechą wiodącą działalności dywersyjnej [dz.dyw.] jest udział żołnierzy (partyzantów), który z natury rzeczy pozwala zaklasyfikować je do działań → walki zbrojnej. Ma na celu obniżenie poziomu zdolności przeciwstawiania się zagrożeniom kryzysowym i wojennym przez instytucje oraz społeczeństwo państwa przeciwnika. Dz.dyw. zmierza do zakłócenia życia politycznego i administracyjno-gospodarczego państwa przeciwnika oraz osłabienia jego → potencjału militarnego. Ukierunkowana jest na wywołanie niepewności, osłabienie i zdezorganizowanie jego sił zbrojnych przy jednoczesnym obniżeniu możliwości bojowych oraz na wzbudzenie poczucia stałego zagrożenia wśród społeczeństwa. Dz.dyw. prowadzona jest dla osiągnięcia pośrednich celów politycznych, ekonomicznych i wojennych. Współcześnie szerokie zastosowanie znajduje działalność ideologiczna stanowiąca część składową → wojny psychologicznej. Prowadzona jest m.in. poprzez wyolbrzymianie efektów akcji dywersyjnych, dyskredytację aparatu władzy, szerzenie nastrojów niepewności i paniki, → dezinformację, skłanianie do rezygnacji z walki.

Dz.dyw. może być kierowana przeciw osobom i obiektom chronionym oraz niechronionym przy zaangażowaniu stosunkowo niewielkich sił. Powodzenie akcji dywersyjnej uzależnione jest od starannego jej przygotowania i sprawnego przeprowadzenia. Dz.dyw. charakteryzuje skrytość (prowadzenie działań bez ich ujawnienia i konfrontacji z przeciwnikiem), niekonwencjonalność (niestandardowa taktyka), elastyczność (dostosowanie ogółu działań do zaistniałych warunków), mobilność (sprawne przemieszczanie się, szybkość działania i wycofania się z miejsca akcji), samodzielność (dokonywanie zmian we wcześniej ustalonym planie działania), zmienność (dostosowanie działań do zmieniających się okoliczności), prostota. Często zaliczane są do tzw. działań specjalnych, → działań nieregularnych, które wychodzą poza klasyczne ramy walki zbrojnej. [Paweł Lubiewski, Bernard Wiśniewski]

Literatura: H. Hermann, Działania specjalne w wojnach i konfliktach zbrojnych po drugiej wojnie światowej, „Zeszyty Naukowe AON” 2004, nr 56(3) • B. Wiśniewski, P. Guła, Terroryzm – skutki i reagowanie, Kraków 2009 • Właściwości dywersji i jej zwalczania. Zarys problemu, red. R. Jakubczak, B. Wiśniewski, Warszawa 2006.