DZIAŁANIA HYBRYDOWE – zespół skoordynowanych aktywności nakierowanych na osiągnięcie celów militarnych, ideologicznych lub politycznych. Działania hybrydowe [dz.h.] prowadzone są samodzielnie lub w porozumieniu przez podmioty państwowe i/lub niepaństwowe, działające z własnej inicjatywy lub na zlecenie, we wszystkich lub kluczowych domenach otoczenia atakowanego podmiotu, w celu jego osłabienia oraz uzależnienia i w konsekwencji narzucenia mu swojej woli. Jedną z naczelnych zasad kształtujących użycie dz.h. pozostaje szczególnie rozumiana synergia metod i środków, racjonalizująca bilans nakładów i efektów. Istotą hybrydowości jest arena działań różnych metod i technik, od regularnych metod walki po nieregularne, w tym działania propagandowe i działania w → cyberprzestrzeni. Celem dz.h. jest wykorzystanie słabych stron i → podatności oraz osłabienie, destabilizacja czy uzależnienie podmiotu będącego ich obiektem, szczególnie odsunięcie, obalenie albo sparaliżowanie aktualnych władz poddanego tym oddziaływaniom państwa i osadzenie w ich miejsce sił sprzyjających agresorowi podejmującemu dz.h. Kiedy już dochodzi do otwartego konfliktu zbrojnego, wtedy agresor nie ukrywa dz.h. i często wzmacnia je działaniami zbrojnymi, co powoduje stan → wojny hybrydowej.

Dz.h. są zaprojektowane tak, aby inspirator i sponsor zagraniczny, który zawsze w ich przypadku występuje, był trudny do wykrycia lub przypisania, stosuje się je również w wypadku, kiedy państwa (atakujący i broniący się) nie są oficjalnie w stanie wojny, lecz ich interesy są sprzeczne. Dz.h. celowo utrzymywane są poniżej progu otwartego konfliktu zbrojnego, a docelową domeną oddziaływania jest domena społeczna, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływania informacyjnego. Wykorzystując środowisko informacyjne agresor dąży do polaryzacji społecznej, m.in. poprzez oddziaływanie na edukację, kulturę, podważanie lub obniżanie znaczenia wyznawanych wartości oraz kwestionowanie tożsamości narodowej. Przykłady takich działań to utrudnianie demokratycznych procesów decyzyjnych poprzez masowe kampanie dezinformacyjne oraz wykorzystywanie mediów społecznościowych do kontrolowania narracji (np. podczas wyborów prezydenckich w USA w 2016 i 2020). Celem tych przedsięwzięć jest penetracja społeczeństwa pod kątem ideologiczno-światopoglądowym prowadzona tak, by zredukować/obniżyć morale i spójność funkcjonowania nie tyle armii, ile głównie społeczeństwa. Działaniami wspierającymi cel główny – uderzenie w domenę społeczną ‒ są wszelkiego typu oddziaływania na pozostałe obszary, w tym przede wszystkim ekonomiczny oraz ideologiczny, a w konsekwencji także polityczny. Często prowadzi się w ramach dz.h. ataki skierowane przeciwko infrastrukturze krytycznej (np. Estonia 2007, Gruzja 2008, Ukraina 2014 i późniejsze).

Agresywne działania w polityce międzynarodowej, przede wszystkim te związane z wojną i konfliktem zbrojnym, zawsze miały naturę hybrydową. Aktywnościom kinetycznym towarzyszyły destrukcyjne i agresywne uderzenia w inne domeny. Na przesunięcie akcentu w kierunku szerszego użycia niekinetycznej aktywności hybrydowej wpłynęły przede wszystkim dwa czynniki. Pierwszym jest obserwowana od pierwszej połowy XX w. tendencja do coraz silniejszego uderzania w społeczeństwa, a w mniejszym stopniu w siły zbrojne przeciwnika. Drugim istotnym czynnikiem warunkującym jest podniesienie kosztów wojny, szczególnie widoczne od drugiej połowy XX w., związane z zakazem użycia siły w stosunkach międzynarodowych (Karta NZ), a w wymiarze praktycznym – z pojawieniem się w arsenałach → broni jądrowej. Spowodowało to przenoszenie działań agresywnych do domen niekinetycznych, nieopisywanych w dotychczasowych zasadach sztuki wojennej i stosunków międzynarodowych oraz łamiących symetrię odpowiedzi wojskowej. Zaryzykować można hipotezę, że agresywne z natury dz.h. stanowią współczesną (postzimnowojenną) formułę → wojny zastępczej, w której obszary starcia z wymiaru geograficznego przeniesione zostały do innych domen relacji między państwami i narodami.

Innymi słowy można powiedzieć, że dz.h. jest rozmiękczaniem, osaczaniem i izolowaniem władz państwowych od społeczeństwa w celu skompromitowania ich w środowisku wewnętrznym i międzynarodowym, aby osamotnione stały się łatwym celem do obezwładnienia i tym samym przyjęcia warunków politycznego funkcjonowania podyktowanego przez zagraniczne siły przeciwne władzom, co w innym wypadku można byłoby osiągnąć jedynie w trakcie zwycięskiej wojny ze znacznym udziałem działań zbrojnych. Działania takie mogą być podejmowane wobec państwa przez sąsiednie państwo lub grupę państw (nawet w ramach tej samej koalicji), oficjalnie nawet nieskonfliktowanych ze sobą – a faktycznie wrogich, tyle że nie eksponujących tego wprost. [Ryszard Jakubczak, Weronika Jakubczak, Jacek Reginia-Zacharski, Cezary Pawlak, Mateusz Ziętarski]

Literatura: F. Bekkers, R. Meessen, D. Lassche, Hybrid Conflicts: The New Normal?, Hague 2018 • R. Jakubczak, R.M. Martowski, Powszechna obrona terytorialna w cyberobronie i agresji hybrydowej, Warszawa 2017 • J. Schmid, Hybrid Warfare – a Very Short Introduction, Helsinki 2019.