AGRESJA ZBROJNA – pojęcie określające akt napaści (ataku, najazdu) o charakterze zbrojnym, militarnym przez jedno lub kilka państw na inne. Podmiot, który dokonał aktu agresji zbrojnej [agr.zb.] jako pierwszy, jest → agresorem, a ofiara – podmiot, który stanowi cel agr. (państwo bądź ugrupowania państw, np. sojusz), ma prawo do → samoobrony. Agr.zb. oznacza także użycie siły militarnej (→ przemocy zbrojnej) przez dane państwo przeciwko → suwerenności, → integralności terytorialnej albo politycznej niepodległości innego państwa. Agr.zb. jest działaniem zabronionym we współczesnym prawie międzynarodowym, a także prawach krajowych. Naruszenie tego zakazu traktowane jest jako zbrodnia przeciwko pokojowi. Rozwój techniki wojennej sprawił, że współcześnie agr.zb. ma wymiar międzynarodowy, nie tylko w ramach sojuszniczych zobowiązań, ale i → bezpieczeństwa globalnego.
Agr.zb. jest bardzo często bezpośrednią przyczyną wybuchu → konfliktu zbrojnego lub → wojny. Agr.zb. oznacza zwłaszcza sytuację → inwazji (ataku) na teren drugiego państwa z wykorzystaniem sił zbrojnych bądź wojskową okupację bądź wszelkiego typu aneksje terytorium innego kraju (jego części), czemu towarzyszy użycie siły. Agr.zb. może być bombardowanie albo zastosowanie dowolnej broni przeciwko innemu państwu, a także wysyłanie przez jakieś państwo lub w jego imieniu uzbrojonych band, grup, sił nieregularnych lub najemnych, dopuszczających się aktów zbrojnych o znacznej doniosłości przeciwko państwu. Obszar zajęty na skutek ag.zb. nie może zostać legalnie włączony do terytorium agresora, jest uznawany za teren okupowany [→ okupacja]. Występowanie agr.zb. dotyczy sytuacji, gdy: państwo agresor pierwsze wypowie wojnę; państwo agresor dokona najazdu na terytorium innego państwa nie wypowiadając uprzednio wojny; państwo agresor dokona ataku na terytorium ofiary z użyciem sił lądowych, powietrznych, morskich lub na okręt, samolot innego państwa; państwo agresor udzieli poparcia bandom zbrojnym, które utworzone zostały na jego terytorium i realizują napad na terenie innego państwa.
W związku z powszechnym zakazem stosowania agr.zb. pojawiło się w prawie międzynarodowym rozróżnienie na „akt agresji” odnoszony do państwa oraz „zbrodnię agresji” – akt odnoszony do osób fizycznych, sprawców agr. Uznaje się, iż agr. jest „zbrodnią przywódców” (ang. leadership crime) – osób mających wpływ na politykę państwa dopuszczającego się agr. Takiej zbrodni może dopuścić się podmiot, który ma zdolność efektywnego sprawowania kontroli nad wojskowymi oraz politycznymi przedsięwzięciami państwa albo bezpośrednio nimi kieruje. Wymóg przywództwa odnosi się do wszelkich form uczestnictwa w zbrodni.
W odniesieniu do pojęcia agr.zb. niekiedy jako synonim stosuje się określenie → napaść zbrojna, jednakże nie są to terminy tożsame. Agr.zb. jest pojęciem szerszym, dającym możliwości licznych interpretacji, w przypadku napaści zbrojnej jest inaczej. Każda napaść zbrojna oznacza agresję, lecz nie każda agr.zb. musi być związana z napaścią zbrojną zorganizowaną przez siły zbrojne. Niemniej agr.zb. i napaść zbrojna każdorazowo prowadzą do konfliktu zbrojnego lub wojny (→ czasu wojny, → stanu wojny), co wywołuje konkretną sytuację konfliktową między publicznymi podmiotami prawa międzynarodowego. Z kolei ogłoszony stan wojny nie musi być jednoznaczny z uprzednią agr. lub napaścią zbrojną. [→ agresja w stosunkach międzynarodowych] [Oliwia Haja, Ireneusz Dziubek]
Literatura: W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2009 • P. Grzybek, Definicja zbrodni agresji (po konferencji przeglądowej MTK), „Państwo i Prawo” 2011, nr 1 • M. Kołodziejczak, Analiza pojęcia wojny, agresji i napaści zbrojnej oraz przykłady ich użycia w aktach prawnych obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej, „Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej” 2015, nr 2(14).