EKONOMIZACJA ZAGROŻEŃ – termin powiązany z → bezpieczeństwem ekonomicznym państwa, oznaczający użycie czynników ekonomicznych przez jeden byt międzynarodowy w celu wywarcia wpływu na inne: państwo, grupy państw, kontynenty, a nawet świat w ujęciu globalnym. Jest to eskalacja zagrożenia pod wpływem czynników ekonomicznych. Obejmuje najczęściej działania o charakterze negatywnym będące konsekwencją dążeń poszczególnych państw do zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego w wymiarze jedno- bądź wielostronnym. W sytuacji, gdy interesy podmiotów stają się rozbieżne, ich wielostronny charakter przyczynia się do natężenia zjawiska ekonomizacji zagrożeń [ek.zag.] w gospodarce światowej, np. w odniesieniu do następujących zmiennych: żywność, energia, surowce, zasoby wody, stabilność i równowaga gospodarcza państw. Termin ek.zag. do polskiej literatury został wprowadzony przez Krzysztofa Michała Księżopolskiego. W literaturze anglojęzycznej jego odpowiednikiem jest termin ekonomizacja bezpieczeństwa (economization of security).

Proces ek.zag. został zainicjowany w latach 70. XX w. (konkretnie od 1973, tzw. wojna Jom Kipur). Za jego początek należy uznać użycie przez państwa arabskie należące do Organizacji Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC) ropy naftowej jako narzędzia oddziaływania na państwa rozwinięte popierające Izrael. Embargo zostało nałożone na USA, państwa Europy Zachodniej oraz Japonię, a dostawy surowca zostały całkowicie wstrzymane. Dla ówczesnego rynku amerykańskiego, kiedy to popyt na ropę naftową był bardzo wysoki, embargo to przyniosło bardzo duże straty, ponadto stało się jedną z przyczyn wyczerpania federalnych zapasów surowca. W efekcie braku dostaw z krajów arabskich cena za baryłkę ropy wzrosła z 2 do 35 USD. Z ek.zag. mieliśmy również do czynienia podczas drugiego kryzysu paliwowego w latach 1979‒1982, a także w latach 90. XX w., kiedy trwająca w Zatoce Perskiej wojna stała się bezpośrednią przyczyną wzrostu cen ropy do 45 USD za baryłkę.

Postępująca liberalizacja rynków pogłębiła proces ek.zag., który współcześnie warunkowany jest m.in. przez takie zjawiska, jak: → globalizacja, kryzysy finansowe, rosnące zadłużenie międzynarodowe krajów rozwijających się, a także narzędzia ekonomiczne wykorzystywane w stosunkach międzynarodowych, np. sankcje eksportowe. Współczesne przykłady odnoszące się do ek.zag. to problematyka → bezpieczeństwa energetycznego Europy i zakres jednostronnych działań podejmowanych w tym zakresie przez Rosję, w tym kwestia gazociągu północnego Nord Stream, które (wraz z wieloma innymi aspektami relacji gospodarczych, finansowych i politycznych) nabrały nowego wymiaru w efekcie inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r. Przykład roli i znaczenia gazu rosyjskiego dla Europy i kwestii finansowych z tym związanych pokazuje, jak niebezpiecznym narzędziem może być ek.zag. (np. wspomniane już sankcje eksportowe). [Małgorzata Sikora-Gaca]

Literatura: M.D. Jaworski, Globalny kryzys ekonomiczny – próba rekonstrukcji źródeł, „Zeszyty Naukowe ZPSP – Firma i Rynek” 2012, nr 43(2) • K.M. Księżopolski, Ekonomiczne zagrożenia bezpieczeństwa państw. Metody i środki przeciwdziałania, Warszawa 2004 • K.M. Księżopolski, Wpływ rozszerzenia Unii Europejskiej na bezpieczeństwo ekonomiczne państw Europy Środkowej – aspekty energetyczne, „Studia Europejskie” 2007, nr 1.