ETOS BEZPIECZEŃSTWA – zespół zachowań charakteryzujących jakąś grupę, a wyznaczonych przez przyjętą w niej hierarchię wartości, pośród których poczucie niezagrożenia, stabilizacji, równowagi i harmonii relacji społecznych stanowią orientację na utrzymanie (zachowanie, obronę i wsparcie) dla jakiejś konkretnej cywilizacji lub określonej kultury. Etos bezpieczeństwa [e.bezp.] może być wiodącą orientacją danej kultury, jeśli tworzyć ją będą style życia zorientowane na harmonię stosunków społecznych, odpowiednia do niej hierarchia wartości sformułowana jednoznacznie lub dająca się wyczytać z ludzkich zachowań. Odnosi się przede wszystkim do grup, a nie jednostek, albowiem jego zakres wykracza poza wartości moralności, prawa czy obyczajów. E.bezp. stanowi pojęcie socjologii kultury. Etos można interpretować jako formę światopoglądu, ale też usposobienie czy skonkretyzowaną postawę moralną zakorzenioną w określonym stylu życia, wzorach postępowania i ideałach, tworzących dany system wartości wspólnot, które są narzucane jednostkom. Etos jest to stwierdzany w jednostkowych zachowaniach, stylu życia i charakterze ludzi przynależących do danej grupy, którzy swoją odrębność podkreślają poprzez uznanie oraz poszanowanie obowiązujących wśród nich programów działania ustalonych przez normy, wartości, a także wzory postępowania odnoszące się do wszystkich członków wspólnoty.

Kategoria e.bezp. może być rozpatrywana w trzech obszarach badawczych: teoretycznym, praktycznym i normatywnym. W pierwszym przedmiotem zainteresowania są zagadnienia definicji, istoty oraz treści etosu, a także problemy wzajemnych związków pomiędzy pokrewnymi pojęciami, takim jak np. obyczaj, kultura, moralność czy tradycja. Relacje te mogą być przedmiotem dociekań filozofii, kulturoznawstwa, antropologii, psychologii czy historii. Obszar praktyczny z kolei zawiera rozważania wchodzące w zakres etyki opisowej, a zwłaszcza socjologii moralności. Dlatego wiodące są tu refleksje nad problemem akceptowanych i odrzucanych norm, wartości, postaw charakterystycznych dla określonej grupy kulturowej bądź środowiskowej żywotnie zainteresowanej bezpieczeństwem własnych struktur, ich przetrwaniem czy równowagą relacji publicznych i politycznych zakorzenionych w praworządności. Istotne jest tu ustalanie praktycznej realizacji deklarowanych norm i wartości, które stanowią miernik identyfikacji jednostki z aprobowanym przez grupę systemem zachowań pro publico bono. Obszar normatywny ujmuje wskazówki metodologiczne dotyczące konkretnych działań edukacyjnych i propagandowych, które służą uzyskiwaniu optymalnych i założonych efektów wychowawczych. W tej postaci e.bezp. podlega uwadze pedagogiki, psychologii, socjologii i prawa. To ostatnie zwłaszcza bada predyspozycje i możliwości podmiotów do wywiązywania się z nałożonych przez społeczeństwo indywidualnych powinności, a także ustala skalę zgodności deklaracji przywiązania jednostek do określonego stylu życia na tle ich rzeczywistych postaw. Dlatego też promocja stylów życia, które określają charakter ludzkiego istnienia i jego bezpieczeństwa, jest osnową samej wiedzy o bezpieczeństwie jako orientacją ku sobie, ale zmierzającą ku ludziom, ku światu oraz wartościom (duchowym i materialnym) umożliwiającym równowagę umysłu oraz egzystencjalny spokój. [→ style bezpiecznego życia]. [Marek Adamkiewicz]

Literatura: R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, t. 1, Warszawa 2002 • M. Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994.