ETYKA BEZPIECZEŃSTWA – filozoficzna refleksja moralna dotycząca recepcji i interpretacji obyczajowości rzutującej na → postrzeganie zagrożeń społecznych, ekonomicznych, politycznych i innych, wyjaśnianych za pomocą stwierdzeń należących do aksjologii, aretologii, deontologii, prakseologii czy też socjologii moralności, psychologii moralności i historii moralności. Mówiąc inaczej, przy pomocy narracji należącej do etyki normatywnej i etyki opisowej etyka bezpieczeństwa [et.bezp.] poszukuje związków wiedzy (teorii) z zakresu → bezpieczeństwa z filozofią moralności kojarzoną z indywidualną i społeczną potrzebą ładu, stabilności i kontroli wywodzoną z humanizmu. Wedle takich założeń wiedza o bezpieczeństwie powinna być zakorzeniona w prawie, moralności, obyczajach, a nawet religii, gdyż te formy kontroli społecznej stanowią filary zbiorowego i indywidualnego poczucia pewności i sprawności funkcjonowania struktur wspólnoty (państwa). W związku z tym owa wiedza o bezpieczeństwie czerpie z konstatacji różnych dyscyplin, pośród których etyka jest dziedziną analizującą problemy sekuritalne w sposób interdyscyplinarny i dlatego – obok wiodącej refleksji filozoficznej – właściwe dla niej przemyślenia z zakresu kultury, psychologii, socjologii, biologii ilustrują obecność tych dyscyplin w problematyce moralnej.

Kwestie bezpieczeństwa rozpatrywane w perspektywie etycznej generalnie dotyczą charakterystyki stosunku ludzi do wartości i prestiżu wysiłków skupionych na kształtowaniu poczucia spokoju i niezagrożenia. Rozważania tego pokroju z jednej strony potwierdzają postulatywne i werbalne uznawanie znaczenia bezpieczeństwa, a z drugiej ukazują przejawy, uwarunkowania, motywacje oraz właściwości postaw i nastawień do praktyki społecznej związanej ze stabilnością systemów społecznych. Celem analizy problematyki bezpieczeństwa jest ukazywanie relacji pomiędzy potrzebą niezagrożenia a działaniami ryzykownymi. Zatem ujawnienie tego, co należy lub można zrobić, aby ludzkie czyny były zgodne z nakazami obowiązku i odpowiedzialności, jest drogą wskazywania dysonansu pomiędzy wolą dobra a złymi skutkami. Intencją et.bezp. (sekuritalnej) jest naprawa zarówno tego, co nietrafne w wyborach, jak i niewłaściwe w działaniu narażającym na szwank dobro jednostek oraz wspólne. Na skutek działalności człowieka możliwa jest konwersja (zamiana) relacji człowieka do powinności oraz redukcja więzi opartych na kooperacji, empatii i zdolności do poświęcania z pobudek niematerialnych lub inklinacji moralnych. Dlatego etyka skłania się do uznania bezpieczeństwa za główny instrument wspomagania adaptacji cywilizacyjnej oraz
traktowania etosu pracy jako transparencji (wyróżniania) aktywności ludzi ocenianej poprzez pryzmat czynników kształtujących szacunek do tego, co się robi dla dobra bliźniego. Dokonywana z tej perspektywy analiza postaw służy ujawnianiu wadliwych relacji międzyludzkich w procesie tworzenia zabezpieczeń dla dobrego życia i korekty zjawisk patologicznych widocznych we współdziałaniu.

Et.bezp. jest reakcją na patologie w działalności człowieka. Poszukiwanie składników i właściwości określających naturę zagrożeń jest powiązane ze zjawiskami, które wynikają zarówno z charakteru człowieka, jak i dokonań ludzkości nie zawsze przyjaznych dla świata. Dlatego też et.bezp. owe zjawiska najogólniej traktuje jako defekt powinności przejawiający się w praktyce społecznej. Z tego powodu postuluje postępowanie, które ma być drogowskazem dla czynów zalecanych i wywołujących zdolność powoływania wzorców oraz ideałów godnych naśladownictwa. Na tym tle ukazywane są dopiero akty moralne, które definiują wszelkie etyczne i nieetyczne czyny indywidualnej i zbiorowej sprawczości. I to one są przejawem prawości lub patologii działania człowieka ocenianego z punktu widzenia zagrożeń lub pożytków dla wspólnoty. Et.bezp. ma rozszerzać wpływy człowieka zorientowanego na jakość własnych czynów i dobro z nich płynące w procesie cywilizacyjnym prowadzącym do ewolucji bytu ludzkiego i ustalenia racjonalnego sensu życia. [→ etos bezpieczeństwa] [Marek Adamkiewicz]

Literatura: M. Adamkiewicz: Etyczne przejawy wiedzy o bezpieczeństwie, Warszawa 2021.