EUROJUST; AGENCJA UE DS. WSPÓŁPRACY WYMIARÓW SPRAWIEDLIWOŚCI W SPRAWACH KARNYCH – (ang. European Union Agency for Criminal Justice Cooperation) wyspecjalizowana agencja UE mająca osobowość prawną, której głównym celem jest wspieranie koordynacji działań w zakresie sądownictwa oraz współpracy między krajowymi organami w zwalczaniu poważnej przestępczości, w szczególności → przestępczości zorganizowanej oraz o charakterze transgranicznym [→ przestępczość transgraniczna; przestępczość transnarodowa]. Eurojust utworzono w 2002 r., siedziba znajduje się w Hadze. Agencja początkowo nosiła nazwę Europejska Jednostka Współpracy Sądowej, zmiana nazwy nastąpiła w grudniu 2019. Działania Agencji to w szczególności: koordynacja dochodzeń i ścigania z udziałem co najmniej dwóch krajów; pomoc w rozwiązywaniu konfliktów jurysdykcji; ułatwianie opracowywania i wdrażania instrumentów prawnych UE, takich jak europejskie nakazy aresztowania oraz nakazy konfiskaty i zabezpieczenia. Inne formy realizowanych przedsięwzięć to np. organizacja spotkań koordynacyjnych z udziałem zainteresowanych organów sądowych i organów ścigania; tworzenie lub finansowanie wspólnych zespołów dochodzeniowo-śledczych, w których organy sądowe i organy ścigania współpracują w zakresie transgranicznych postępowań przygotowawczych na podstawie umów prawnych między co najmniej dwoma państwami. W zakresie swoich kompetencji Eurojust współpracuje z innymi agencjami UE (takimi jak → Europol oraz OLAF) oraz z przedstawicielami państw trzecich (jak Norwegia czy USA). Wśród narzędzi stosowanych we współpracy międzynarodowej w sprawach karnych ważną rolę odgrywają zespoły dochodzeniowo-śledcze (ang. joint investigation team; JIT), które działają na zasadzie prawnego porozumienia między właściwymi organami dwóch lub więcej państw w celu prowadzenia dochodzeń karnych. Złożone z prokuratorów i organów ścigania oraz sędziów zespoły JIT są powoływane na określony czas niezbędny do pomyślnego zakończenia dochodzeń (zazwyczaj od roku do dwóch). W marcu 2021 r. Eurojust otrzymał od Komisji Europejskiej mandat do rozpoczęcia negocjacji w sprawie umów międzynarodowych z 13 państwami trzecimi w sprawie współpracy z Agencją (są to: Algieria, Argentyna, Armenia, Bośnia i Hercegowina, Brazylia, Kolumbia, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Maroko, Tunezja i Turcja). Zawarcie takich umów ma wzmocnić transnarodową współpracę sądową Eurojustu z państwami trzecimi i poszerzyć międzynarodowy zasięg walki z przestępczością transgraniczną. W lutym 2023 r. uruchomiono w Eurojust Podstawową Międzynarodową Bazę Danych Dowodowych Zbrodni (Core International Crimes Evidence Database, CICED) w celu ochrony, przechowywania i analizowania dowodów dotyczących najpoważniejszych zbrodni o wadze międzynarodowej, także dotyczących → zbrodni wojennych, umożliwiając m.in. ustalanie działań systemowych. W lipcu 2023 r. otwarto Międzynarodowe Centrum Ścigania Zbrodni Agresji (International Centre for Prosecution of the Crime of Aggression, ICPA), które wspiera dochodzenia w sprawie zbrodni agresji związanej z wojną na Ukrainie. Zbrodnia agresji (ang. crime of aggression) jest w prawie międzynarodowym działaniem osób fizycznych, przede wszystkim przywódców politycznych i wojskowych, w przeciwieństwie do aktu agresji, który jest działaniem państwa.
Eurojust składa się z przedstawicieli krajowych, Kolegium, zarządu oraz dyrektora administracyjnego. Kolegium odpowiada za prowadzenie Agencji, w jego skład wchodzą: przedstawiciel Komisji Europejskiej oraz przedstawiciele krajowi – po jednym prokuratorze, sędzim bądź funkcjonariuszu policji o równoważnych kompetencjach oddelegowanym przez każde państwo członkowskie na pięcioletnią kadencję. [Patrycja Bryczek-Wróbel]
Literatura: Eurojust: Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych, https://www.eurojust.europa.eu/sites/default/files/Documents/pdf/2021_01_generic_factsheet_public_final4_pl.pdf [dostęp: 2.03.2023] • M. Tomaszewska-Michalak, Eurojust [w:] Encyklopedia bezpieczeństwa wewnętrznego, red. A. Misiuk, J. Itrich-Drabarek, M. Opała-Dobrowolska, Warszawa 2021.