EUROPEJSKA INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA; EIK – systemy oraz powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, urządzenia i instalacje kluczowe dla bezpieczeństwa państw członkowskich UE i ich obywateli. Ich rola polega na zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej oraz kluczowych instytucji i przedsiębiorstw, na ochronie podstawowych potrzeb ludności. Według dyrektywy unijnej z 2008 r. infrastruktura krytyczna [inf.kr.] oznacza składnik, system lub część infrastruktury zlokalizowane na terytorium państw członkowskich, które mają podstawowe znaczenie dla utrzymania niezbędnych funkcji społecznych, zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony, dobrobytu materialnego lub społecznego ludności oraz których zakłócenie lub zniszczenie miałoby istotny wpływ na dane państwo członkowskie w wyniku utracenia lub zaburzenia tych funkcji. Doprecyzowano wówczas pojęcie europejskiej infr.kr., co stanowiło efekt kilkuletnich działań, których bezpośrednią przyczyną był potężny zamach terrorystyczny pod Madrytem 11 marca 2004 r., kiedy to wskutek serii wybuchów bomb w podmiejskich pociągach zginęło niemal 200 osób (pośrednio zaś zamach ten doprowadził do zmiany hiszpańskiego rządu). Dyrektywa z 2008 r. ustanawia procedurę rozpoznawania i wyznaczania elementów inf.kr. Podstawowe sektory ukierunkowujące wyznaczanie inf.kr. to sektor zaopatrzenia w energię i surowce energetyczne (energia elektryczna, ropa naftowa, gaz) oraz sektor transportowy (transport drogowy, kolejowy, lotniczy, wodny śródlądowy, żegluga oceaniczna, żegluga morska bliskiego zasięgu, porty). Elementy EIK są wyznaczane przez poszczególne państwa członkowskie UE spośród obiektów podlegających ich jurysdykcji. Potocznie za → infrastrukturę krytyczną państwa uważa się zasoby mające podstawowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki. Zwykle ten termin dotyczy: środków do produkcji, przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej, ciepła, paliw (gazowych i płynnych) i żywności; systemów gospodarki wodnej (dostawy wody, odbiór ścieków); systemów telekomunikacyjnych; systemów ochrony zdrowia (szpitale); systemów transportu (drogi, koleje, lotniska, porty); systemów przepływów finansowych (banki); systemów zarządzania i kierowania służb bezpieczeństwa (policja, wojsko, ratownictwo). W przypadku zagrożeń dotyczących EIK podkreślane są transgraniczne skutki będące wynikiem zniszczenia bądź uszkodzenia elementu inf.kr. położonego na obszarze któregokolwiek państwa. Międzynarodowy charakter powiązań pomiędzy kluczowymi sektorami i systemami poszczególnych państw powoduje, że ich zniszczenie lub pozbawienie realizowanych funkcji mogłoby wywołać w niektórych przypadkach katastrofalne skutki nawet dla kilku państw równocześnie.
EIK oznacza inf.kr. zlokalizowaną na terytorium państw członkowskich UE, której zakłócenie lub zniszczenie miałoby istotny wpływ na co najmniej dwa państwa członkowskie. Istotność wpływu ocenia się w odniesieniu do kilku rodzajów kryteriów: przekrojowych, sektorowych oraz kryteriów skutków wynikających z międzysektorowych współzależności z pozostałymi rodzajami infrastruktury. Do kryteriów przekrojowych, czyli takich, które dotyczą skutków zniszczenia lub zaprzestania funkcjonowania obiektu, urządzenia, instalacji bądź usługi, zalicza się: kryteria ofiar w ludziach rozumiane jako ewentualna liczba ofiar śmiertelnych oraz rannych, a także konieczność ewakuacji; kryterium skutków ekonomicznych odnoszone do wielkości poniesionych strat ekonomicznych (pogorszenie lub utrata towarów bądź usług, czas odbudowy, efekt międzynarodowy oraz unikatowość) czy też spodziewanych skutków zagrożenia środowiska; kryterium skutków społecznych, wskazujące na poniesione cierpienia fizyczne, zakłócenia w funkcjonowaniu w życiu codziennym, brak możliwości zapewnienia podstawowych usług, a także oddziaływanie na opinię publiczną. Przyjmuje się zasadę, że na kryteria przekrojowe powinny zostać nałożone kryteria sektorowe, odnoszące się do charakterystycznych cech poszczególnych sektorów EIK zgodnie z przyjętym założeniem sektorowego podejścia do klasyfikowania elementów inf.kr. Ocena obejmuje też skutki wynikające z międzysektorowych współzależności z innymi rodzajami infrastruktury.
O tym, jakie obiekty zaliczyć do EIK, decydują państwa członkowskie UE w zakresie swoich jurysdykcji. I tak wykaz obiektów i urządzeń wchodzących w skład inf.kr. na terenie RP sporządzany jest przez dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa we współpracy z odpowiednimi ministrami. Wykaz ten zawiera EIK, która zlokalizowana jest na terenie naszego kraju, oraz obiekty i urządzenia EIK leżące na terytorium innych państw członkowskich UE, które mogą mieć wpływ na Polskę. Wykaz ten jest niejawny. W odniesieniu do wyznaczonej inf.kr. musi być przygotowany plan ochrony obejmujący identyfikację ważnych zasobów, analizę ryzyka opartą na scenariuszach głównych zagrożeń i słabościach zasobów oraz identyfikację, wybór i ustalenie priorytetów procedur i środków ochrony. [Paweł Turczyński, Agata Tyburska]
Literatura: Bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej na tle innych państw Unii Europejskiej. Stan obecny oraz perspektywy zmian, red. M. Lisiecki, Józefów 2009 • J. Buzek, Security in Europe is a Precondition of Prosperity and Freedom [w:] Bałtycki Kongres Bezpieczeństwa Europejskiego, red. K. Kubiak, P. Mickiewicz, J.A. Schön, Sopot 2007 • R. Radziejewski, Ochrona infrastruktury krytycznej. Teoria a praktyka, Warszawa 2014.