GOSPODARKA OBRONNA – część gospodarki narodowej zajmująca się zaspokajaniem potrzeb systemu obronnego państwa stosownie do stanów napięcia i zagrożenia → bezpieczeństwa narodowego. Jest zatem uosobieniem potrzeb i możliwości w sferze obronności danego kraju, którego wielkość, sprawność i efektywność stanowią wyznaczniki realizacji przyjętej przez państwo polityki gospodarczo-obronnej.

Na gospodarkę obronną [gos.obr.] kraju wpływa wiele czynników i uwarunkowań, zarówno w wymiarze zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Do jej elementów zaliczyć można m.in.: → przemysł obronny – wszystkie zasoby materialne i niematerialne przemysłu, które zaspokajają potrzeby systemu obronnego państwa, w tym potrzeby sił zbrojnych w zakresie wyposażenia w uzbrojenie i sprzęt wojskowy; infrastrukturę gospodarczo-obronną – podstawowe urządzenia i systemy służące celom systemu obronnego państwa, w tym usługi i urządzenia niezbędne do zapewnienia ciągłości i sprawności funkcjonowania infrastruktury, ochrony osób i mienia oraz obszary, obiekty, urządzenia i transporty ważne dla obronności, interesu gospodarczego kraju, bezpieczeństwa publicznego oraz innych ważnych interesów; rezerwy strategiczne państwa – określone kategorie produktów, surowców, materiałów oraz urządzeń, które wspierają wykonywanie zadań w zakresie bezpieczeństwa i obrony kraju oraz zabezpieczają odtworzenie → infrastruktury krytycznej, łagodzą zakłócenia w ciągłości dostaw służących funkcjonowaniu gospodarki kraju i zaspokojeniu podstawowych potrzeb obywateli, ratowaniu ich życia i zdrowia, a także wypełnieniu zobowiązań międzynarodowych; współpracę gospodarczo-obronną – działania podejmowane w celu podniesienia i unowocześnienia potencjału obronnego kraju oraz dostarczanie uzbrojenia i sprzętu wojskowego, którego kraj nie jest w stanie wyprodukować, a także wtedy, gdy dążenia do ich samodzielnego wyprodukowania wymagają określonych nakładów i inwestycji; aparat gospodarczy nie tylko tworzący sferę regulacyjną – określone struktury państwa i obowiązujące prawo gwarantujące odpowiednie warunki do realizacji funkcji obronnych poprzez aparat władzy, administracji publicznej, podmioty gospodarcze, ale także wypracowujący odpowiedni stan zasobów koniecznych do obrony i ochrony obywateli, mienia kraju oraz zapewnienia porządku publicznego.

Gosp.obr., zwłaszcza współcześnie, jest stałym elementem porządku gospodarczego kraju. Odpowiednio do sytuacji kraju w sferze bezpieczeństwa narodowego można wyróżnić gosp.obr. czasu.: pokoju – zajmującą się tworzeniem odpowiedniej bazy zaopatrzeniowej na potrzeby systemu obronnego państwa, w tym sił zbrojnych, oraz przygotowaniem warunków do sprawnego funkcjonowania państwa na wypadek przyszłych zagrożeń dla obronności i bezpieczeństwa kraju; kryzysu – zajmującą się realizacją zadań zapewniających przeciwdziałanie zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa kraju oraz zadań ustalonych dla tego stanu, a także usuwania skutków ich wystąpienia, co wymaga uruchomienia wybranych elementów systemu obronnego państwa lub realizacji zadań wymagających uruchomienia dodatkowych zasobów i potencjału wytwórczego kraju, w tym zasobów sił zbrojnych; wojny – zajmującą się prowadzeniem polityki gospodarczej, której cele podporządkowane są prowadzonym działaniom wojennym oraz realizacji umów międzynarodowych wynikających z zobowiązań kraju do wspólnej obrony przeciwko agresji, co wymaga uruchomienia bazy zaopatrzeniowej, przeprowadzenia → mobilizacji oraz przestawienia części lub całej gospodarki kraju na potrzeby systemu obronnego państwa i jego sił zbrojnych. Można także wyróżnić gosp.obr. czasu demobilizacji – zajmującą się działaniami związanymi z przestawieniem gospodarki (tj. przemysłu, transportu, łączności, rolnictwa) podporządkowanej działaniom wojennym na potrzeby cywilne (pokojowe). Wiąże się z tym również redukcja sił zbrojnych poprzez zwolnienie części żołnierzy do rezerwy oraz redukcja środków i sprzętu służącego siłom zbrojnym do prowadzenia działań wojennych. [Ryszard Chyrzyński]

Literatura: Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie, red. J. Płaczek, Warszawa 2014 • Identyfikacja gospodarki obronnej Polski [w:] Gospodarka obronna Polski w końcu lat dziewięćdziesiątych. Szanse i zagrożenia, red. J. Płaczek, Warszawa 2001 • Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, red. J. Pawłowski, B. Zdrodowski, M. Kuliczkowski, Toruń 2020.