HANDEL NARKOTYKAMI – przestępstwo popełniane w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej poprzez nielegalny obrót środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi; dystrybucja i sprzedaż substancji psychoaktywnych, które są objęte kontrolą państwa. Handel narkotykami [h.nar.] jest potocznym pojęciem dotyczącym nielegalnego obrotu środkami i substancjami zwanymi potocznie narkotykami. Szersze pojęcie to „przestępstwa przeciwko prawu antynarkotykowemu”, które obejmuje przypadki naruszenia przepisów dotyczących narkotyków, jak zażywanie, posiadanie, uprawa, produkcja, h.nar. i ich prekursorami.

H.nar. jest w dużej mierze realizowany w obrocie międzynarodowym, w tym przez międzynarodowe kartele przestępcze. Jest jedną z typowych działalności zorganizowanych i zhierarchizowanych sieci przestępczych [→ przestępczość zorganizowana], ale również grup przestępczych mniej formalnie powiązanych. Dochód z h.nar. jest często wykorzystywany do finasowania innych operacji przestępczych (np. zakupu i przemytu broni, → handlu ludźmi czy wspierania → terroryzmu).

W UE h.nar. jest jednym z dominujących rodzajów przestępstw popełnianych przez zorganizowane grupy przestępcze pod względem liczby zaangażowanych w ten proceder
przestępców i siatek przestępczych, a także ogromnych kwot zysków przestępczych generowanych w ramach produkcji, handlu i dystrybucji narkotyków. H.nar. stanowi jedno z największych zagrożeń dla UE ze względu na związany z nim generowany poziom przemocy, wielomiliardowe nielegalne zyski oraz poziom szkód i kosztów zdrowotnych i społecznych, jakie wyrządza (m.in. problemy ze zdrowiem psychicznym i fizycznym, samookaleczanie, bezdomność, przestępczość).

W polskim prawie zagadnienie obrotu narkotykami reguluje ustawa z 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Przestępczość narkotykowa jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi przestępczości zorganizowanej w Polsce, przynosząc grupom przestępczym kolosalne zyski. Poważnym zagrożeniem jest m.in. dostępność nowych kanałów – zastosowanie nowych technologii i wykorzystanie ukrytych części zasobów internetu (dark web). Strategie ograniczania h.nar. powinny zmierzać do wymiernego obniżenia osiągalności nielegalnych narkotyków poprzez dezorganizację handlu, rozbijanie zorganizowanych grup przestępczych, efektywne korzystanie z systemu sądownictwa karnego, efektywne egzekwowanie prawa na podstawie danych wywiadowczych i intensywną wymianę takich danych. Działania takie są prowadzone zarówno w skali kraju, jak i we współpracy międzynarodowej. [Maciej Kluczyński]

Literatura: Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, Europejski raport narkotykowy 2022: Tendencje i osiągnięcia, Luksemburg 2022 • Europol, European Union Serious and Organised Crime Threat Assessment, A Corrupting Influence: The Infiltration and Undermining of Europe’s Economy and Society by Organised Crime, Luxembourg 2021.