HIPERTROFIA WOJNY – w znaczeniu ogólnym (słownikowym) hipertrofia [hip.] oznacza zwiększenie, przerost czegokolwiek do nadmiernie wielkich rozmiarów. W odniesieniu do wojny termin hip. dotyczy przede wszystkim zjawiska wojny nuklearnej. Przykładem hip. wojny jest też → wojna totalna, w której dla osiągnięcia celów stosuje się wszelkiego rodzaju środki i metody. Jej zwolennicy nie uznają ograniczeń prawnych ani moralnych, odrzucają układy i konwencje międzynarodowe, które utrudniają osiągnięcie celów. W wojnie totalnej oddziałuje się nie tylko na siły zbrojne przeciwnika, lecz także na cały naród.

Nawiązując do Raymonda Arona, Jerzy J. Wiatr zauważa, że pojęcie hip. wojny ma zastosowanie do sytuacji międzynarodowej zaistniałej po drugiej wojnie światowej. Nastąpiło zwiększenie rażącej siły broni posiadanej przez wielkie mocarstwa, USA i ZSRR, do tego stopnia, że wyklucza to podjęcie przez nie decyzji o wydaniu wojny mocarstwu wyposażonemu w podobny arsenał środków zniszczenia [→ mocarstwa jądrowe]. Powstała sytuacja określana jako równowaga strachu. Oznaczało to zasadniczą rewizję dotychczasowych poglądów na rolę wojny w stosunkach międzynarodowych, co też zauważył Aron w książce Pokój i wojna między narodami (1962). Wojna w sytuacji posiadania arsenałów → broni jądrowej staje się pozbawiona sensu, ponieważ grozi unicestwieniem obu stron, a zatem nie pozwala na osiągnięcie jakiegokolwiek celu politycznego. W tym sensie wojna przerosła samą siebie i po raz pierwszy w dziejach człowieka przestała być racjonalną opcją rozwiązywania konfliktów międzynarodowych. Dlatego też strategia obu supermocarstw w okresie → zimnej wojny opierała się na założeniu, że istniejąca równowaga strachu stanowi dostateczne zabezpieczenie przed totalną wojną z wykorzystaniem broni jądrowej. Natomiast wojny lokalne między państwami niemającymi tego typu broni, a także wojny z udziałem jednego z mocarstw jądrowych, które nie używa broni masowej destrukcji, pozostały środkiem rozwiązywania lokalnych konfliktów.

Po zimnej wojnie odstraszanie nuklearne przestało być kluczowym elementem strategii największych mocarstw, nie znaczy to jednak, iż przestało być istotnym czynnikiem kształtującym globalny system bezpieczeństwa. Kluczowe miejsce w stosunkach Federacji Rosyjskiej i USA w sferze bezpieczeństwa nadal zajmuje dialog strategiczny, który w okresie pozimnowojennym ukierunkowany został na dwa elementy: redukcję ofensywnych potencjałów nuklearnych oraz kwestię obrony przeciwrakietowej. Zagadnienie rywalizacji w sferze nuklearnej jest jednak nadal aktualne. Mimo że oba państwa deklarują brak wzajemnego zagrożenia, to jednak ryzyko globalnej wojny nuklearnej praktycznie nie znikło i oba państwa prezentują przywiązanie do koncepcji nuklearnego odstraszania, wiele uwagi poświęcając zachowaniu potencjałów ofensywnych i zdolności do drugiego uderzenia. Po zimnej wojnie zmieniła się w polityce międzynarodowej nie tylko rola broni jądrowej, ale także pozostałych rodzajów → broni masowego rażenia. Broń jądrowa w mniejszym stopniu warunkuje potęgę rozumianą jako zdolność wpływania na działania innych państw ze strony tradycyjnych mocarstw, jednakże dla mocarstw wschodzących ma ona olbrzymie znaczenie, zapewniając im klasycznie rozumianą zdolność do odstraszania, w tym również zdolność do odstraszania w stosunku do USA. [Adam Kołodziejczyk]

Literatura: R. Aron, Pokój i wojna między narodami, Warszawa 1994 • M. van Creveld, More on War, Oxford 2017 • J.J. Wiatr, Zarys nauki o stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2008.