INTERPOL; MIĘDZYNARODOWA ORGANIZACJA POLICJI KRYMINALNEJ – (ang. International Criminal Police Organization) organizacja międzynarodowa o specjalnym statusie – jedyna organizacja współpracy policyjnej o zasięgu światowym, oficjalny partner ONZ w tej dziedzinie. Skupia 195 krajów, w tym Polskę. Podstawowym dokumentem jest Konstytucja Międzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnej Interpol przyjęta jako uchwała Zgromadzenia Ogólnego Interpolu. W społeczności międzynarodowej osobowość prawna organizacji jest szeroko uznawana. Celami Interpolu są zapewnienie i promowanie najszerszej możliwej wzajemnej pomocy wszystkich władz policyjnych w granicach prawa istniejącego w różnych krajach oraz ustanawianie i rozwijanie instytucji przyczyniających się do prewencji i powstrzymywania przestępstw pospolitych. Organizację założono w 1923 r. w Wiedniu pod nazwą Międzynarodowa Komisja Policji Kryminalnej (International Criminal Police Commission) na skutek wspólnej decyzji 138 przedstawicieli policji kryminalnych (śledczych) z 20 państw; wśród nich byli też reprezentanci polskiej Policji Państwowej; nazwę zmieniono na obecną w 1956. W 1938 r. w wyniku anszlusu Austrii Trzecia Rzesza przejęła rzeczywistą władzę nad organizacją wraz z jej ówczesną siedzibą w przyłączonym do Niemiec Wiedniu, większość krajów uczestniczących wycofała się. W 1946 r. funkcjonowanie Interpolu zostało odnowione dzięki grupie demokratycznych państw Europy Zachodniej wraz z USA. Polska, należąca do założycieli organizacji, w latach 1946‒1989 nie brała udziału w jej działaniach (bez formalnego wystąpienia) z powodów politycznych i ideologicznych tak jak i inne kraje bloku wschodniego.
Konstytucja Interpolu nakazuje działanie w duchu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ i zakazuje wszelkich interwencji albo innych działań o charakterze politycznym, militarnym, religijnym lub rasowym; obecnie Interpol nie interpretuje tego – inaczej niż w swojej historii – jako zakazu zajmowania się → zbrodniami przeciw ludzkości, → zbrodniami wojennymi i → terroryzmem, niezależnie od ich politycznych lub innych motywacji. Interpol nie może używać środków przymusu. Obecnymi praktycznymi priorytetami są prewencja i powstrzymywanie transgranicznej przestępczości w postaci terroryzmu, cybeprzestępczości i → przestępczości zorganizowanej różnych rodzajów, w tym → handlu ludźmi, ich przemytu, przestępstw przeciwko dzieciom, dziedzictwu kulturalnemu i środowisku naturalnemu, nielegalnego → handlu bronią i → handlu narkotykami, fałszowaniu pieniędzy, dokumentów tożsamości i podróży włącznie z paszportami, przestępczości finansowej i → korupcji. Interpol prowadzi szeroką wymianę informacji; posiada 19 wyspecjalizowanych baz danych, integrujących informacje policyjne ze świata i udostępnianych krajom uczestniczącym oraz partnerom organizacji; utrzymuje światową sieć niejawnej i bezpiecznej łączności. Na wniosek krajów uczestniczących, międzynarodowych trybunałów karnych lub → Rady Bezpieczeństwa ONZ Interpol rozsyła ogłoszenia (ang. notice, co bywa tłumaczone jako „list gończy”, ale większość z nich ma inny charakter); niektóre częściowo publikuje. Ogłoszenia służą: ściganiu osób podejrzanych, oskarżonych lub skazanych za przestępstwa (ogłoszenia czerwone); zbieraniu informacji o takich osobach (niebieskie); informowaniu o modus operandi przestępców (fioletowe); ostrzeganiu o kryminalnej działalności osób stanowiących zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego (zielone); ostrzeganiu o poważnym bezpośrednim zagrożeniu (pomarańczowe); poszukiwaniu osób zaginionych i ustalaniu tożsamości osób niezdolnych do samoidentyfikacji (żółte); identyfikowaniu nierozpoznanych zwłok (czarne); wskazaniu osób i innych podmiotów, na które Rada Bezpieczeństwa nałożyła sankcje – specjalne ogłoszenia Interpolu i Rady Bezpieczeństwa (bez kodu kolorowego, zawsze jawne). Sposoby działania Interpolu obejmują również wsparcie operacyjne, w tym zespoły szybkiego reagowania gotowe do rozmieszczenia w dowolnym miejscu świata, a także szkolenia, analizy i badania. W społeczności międzynarodowej Interpol jest często krytykowany za zbyt słabe zapobieganie nadużywaniu mechanizmu ogłoszeń czerwonych przez rządy wielu krajów, najczęściej Rosji, do prześladowania przeciwników politycznych, w tym uchodźców. Obecnie nasila się również krytyka za wybieranie na wysokie stanowiska organizacji osób z rządów łamiących prawa człowieka, w tym osób oskarżonych o osobisty udział w prześladowaniach.
Siedzibą Interpolu jest Lyon; sześć biur regionalnych znajduje się w różnych państwach Afryki oraz Ameryki Południowej i Środkowej, ponadto funkcjonują trzy specjalne przedstawicielstwa przy ONZ (Nowy Jork), Unii Afrykańskiej (Addis Abeba) i UE (Bruksela), a także biura łącznikowe, m.in. przy → Europolu. Działają również trzy Centra Dowodzenia i Koordynacji (Buenos Aires, Lyon i Singapur) oraz Globalny Kompleks Innowacji Interpolu (Singapur). W każdym kraju, którego co najmniej jedna struktura policyjna należy do Interpolu, istnieje jedno Narodowe Centralne Biuro Interpolu o charakterze łącznikowym. Przywileje i immunitety Interpolu są regulowane umowami z poszczególnymi państwami. Interpol pracuje w czterech językach: angielskim, arabskim, francuskim i hiszpańskim. Organami władzy są: Zgromadzenie Ogólne; Komitet Wykonawczy na czele z Prezesem (ang. president) i trzema Wiceprezesami (Prezes i Wiceprezesi muszą być z różnych kontynentów); Sekretarz Generalny, pod którego kierunkiem pracuje Sekretariat Generalny złożony z pracowników technicznych i administracyjnych. W Zgromadzeniu Ogólnym każdy kraj uczestniczący w Interpolu może mieć wielu przedstawicieli, ale tylko jednego z prawem głosu; uchwały zapadają zwykłą większością, z wyjątkiem najważniejszych spraw, przy których wymagana jest większość wszystkich członków Zgromadzenia Ogólnego mających prawo głosu lub kwalifikowana większość 2/3 głosów; nie ma wymogu jednomyślności. Niezależnym ciałem Interpolu jest Komisja Kontroli Akt. W 2022 r. personel Interpolu liczył 1081 osób ze 124 krajów, a budżet wynosił 160 mln euro. [Grzegorz Kostrzewa-Zorbas]
Literatura: R.S.J. Martha, C. Grafton, S. Bailey, The Legal Foundations of INTERPOL, London – Portland 2020 • T. Safjański, Tak zwany Interpol: studium uwarunkowań skuteczności zwalczania przestępczości transgranicznej i terroryzmu w ramach globalnej współpracy policyjnej, Warszawa 2023.