ANEKSJA – (łac. annexio – przyłączenie) zajęcie przez jedno państwo jednostronnym aktem całości lub części terytorium innego państwa bez jego zgody, często z użyciem siły (np. w wyniku wygranej wojny, po → okupacji wojskowej). Działanie staje się skuteczne poprzez faktyczne, fizyczne posiadanie, a niekiedy też powszechne uznanie, legitymizujące bezprawne działanie. Aneksji [an.] dokonuje się jednostronną decyzją, państwo → agresor proklamuje swoją suwerenność nad terytorium dotychczas znajdującym się poza jego domeną, zapewnia kontrolę nad zaanektowanym terytorium innego kraju poprzez siłowe działania. Ewentualne uznanie (akceptacja) an. przez inne państwa zależy od prowadzonej przez nie polityki (może być jednoznacznie wyraźne lub tylko dorozumiane). Zgodnie z prawem międzynarodowym, które stanowi o poszanowaniu → integralności terytorialnej, zakazane są zmiany terytorialne powstałe w wyniku użycia siły albo groźby jej użycia. An. uznawana jest za nielegalną i sprzeczną z prawem międzynarodowym, jest jednym z rodzajów → agresji w stosunkach międzynarodowych i pociąga za sobą międzynarodową odpowiedzialność prawną.

An. może wiązać się z narzuceniem praw, administracji, języka oraz symboli okupanta. Na zaanektowanym terytorium stosowane są środki przymusu, np. formy represji, zastraszania, terroru, a także pozorowane (fałszowane) metody udziału obywateli (pseudoreferenda, plebiscyty itp.). Konsekwencjami an. mogą być eskalacje napięć, konflikty zbrojne, zamachy terrorystyczne itp. Współczesnym przykładem an. jest zagarnięcie przez Rosję Autonomicznej Republiki Krymu w marcu 2014 r., a po inwazji na Ukrainę w lutym 2022 – an. terytoriów wschodnich. [Kornela Oblińska]

Literatura: J.R. Crawford, The Creation of States in International Law, Oxford 2007 • O. Wasiuta, Aneksja [w:] Vademecum bezpieczeństwa, red. O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć, Kraków 2018.