INTERWENCJA ZBROJNA – sprzeczna z prawem międzynarodowym forma przymusu w relacjach między państwami, która wyraża się ingerencją jednego (interwencja unilateralna) lub kilku państw (interwencja multilateralna) w wewnętrzne sprawy innego państwa przy wykorzystaniu → sił zbrojnych. Najczęściej oznacza to rozmieszenie sił zbrojnych poza granicami w celu albo zmiany struktur władzy politycznej w państwie, które jest celem działań interwencyjnych, albo zachowania oficjalnych struktur władzy w obliczu np. powstania lub zamachu stanu. Zgodnie z literaturą przedmiotu za interwencję zbrojną [in.zb.] można również uznać dostawę lub transfer wojska, sprzętu oraz wsparcie wywiadowcze i logistyczne dla stron konfliktu.

Ingerencja przy użyciu instrumentów militarnych w przebieg procesu politycznego w danym państwie jest ograniczona czasowo, a decyzję o jej przeprowadzeniu podejmuje się po uprzedniej wnikliwej analizie poziomu ryzyka z nią związanego, a zatem korzyści płynące dla państwa interwenta muszą przewyższać ewentualne straty. Wiąże się to z asymetrią potencjałów, stanowiącą warunek konieczny rozpoczęcia in.zb. Interwent musi mieć zdecydowaną przewagę militarną, aby podjąć decyzję o przeprowadzeniu interwencji.

Oczywistym jest, że bezpośrednia in.zb. na terytorium drugiego państwa niesie ze sobą większe ryzyko strat. Dlatego też współcześnie potencjalni interwenci (najczęściej wielkie mocarstwa), aby zniwelować ryzyko, poszukują możliwości wykorzystania swej przewagi technologicznej, atakując cel bez konieczności przekraczania granicy państwowej (np. bombardowania strategicznych obiektów, ataki rakietowe prowadzone z własnego terytorium). Tym samym naziemne operacje wojskowe należą do ostatecznych instrumentów polityki interwencyjnej państwa.

Formalnie in.zb. stoi w sprzeczności z zasadą nieingerencji w sprawy należące do wewnętrznych kompetencji państwa. Zasada ta została ustanowiona w Karcie NZ (art. 2 pkt 7), a następnie rozwinięta w deklaracji z 1965 r. o niedopuszczalności interwencji w sprawy wewnętrzne państw i o ochronie ich niezawisłości i suwerenności. W dokumencie tym uznano, że in.zb. jest tożsama z agresją i jako taka nielegalna. Do jej usankcjonowania potrzebna jest akceptacja ze strony → Rady Bezpieczeństwa ONZ. Niemniej jednak w ostatnich dekadach wyraźnie widać, że państwa znajdujące się wysoko w hierarchii stosunków międzynarodowych ignorują konieczność uzyskania takiego upoważnienia. W praktyce wielkie mocarstwa niejednokrotnie na przełomie XX i XXI w. przekraczały ramy prawa międzynarodowego, znajdując uzasadnienie dla swych jednostronnych in.zb., np. na zaproszenie władz danego państwa, w obronie
własnych obywateli za granicą, w intencji „wojny z terroryzmem” oraz nieproliferacji broni masowego rażenia czy też tak popularnych od lat 90. XX w. → interwencji humanitarnych. [Ewa Czarkowska]

Literatura: Intervention in World Politics, red. H. Bull, Oxford 1992 • J.N. Rosenau, The Concept of Intervention, „Journal of International Affairs” 1968, nr 22(2) • J.Y. Vertzenberger, Risk Taking in Decisionmaking. Foreign Military Intervention Decisions, Stanford 1998.