KOLEGIUM DS. SŁUŻB SPECJALNYCH – (KSS) organ opiniodawczo-doradczy rady ministrów powołany w 1996 r. w sprawach programowania, nadzorowania i koordynowania działalności → służb specjalnych. Kolegium zajmuje się także działaniem innych wybranych formacji mundurowych, jeśli działania te są podejmowane dla ochrony bezpieczeństwa państwa. KSS powstało w miejsce Politycznego Komitetu Doradczego przy ministrze spraw wewnętrznych, utworzonego w 1990 r. w celu stworzenia instytucjonalnych ram dla nadzoru prezesa rady ministrów nad Urzędem Ochrony Państwa. Funkcjonowanie na szczeblu centralnym różnego rodzaju międzyresortowych struktur koordynacyjno-zarządzających i kontrolno-nadzorujących dla służb wywiadowczych występuje powszechnie w państwach demokratycznych. Skład i zadania KSS są uregulowane w ustawie o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu z 2002 r. W pracach KSS bierze udział jako przewodniczący prezes rady ministrów oraz powoływany i odwoływany przez niego sekretarz Kolegium. Skład uzupełniają ministrowie właściwi ds. wewnętrznych, spraw zagranicznych, obrony narodowej, finansów publicznych, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego oraz minister koordynator służb specjalnych (jeśli został powołany). Ponadto w pracach Kolegium uczestniczą szefowie służb specjalnych (do 2002 r. jako członkowie KSS) oraz przewodniczący → sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych, którzy nie mają jednak prawa głosu. Swojego przedstawiciela do prac w KSS może delegować prezydent RP. W gestii premiera leży możliwość zapraszania do udziału w posiedzeniach przewodniczących komisji sejmowych właściwych w obszarze bezpieczeństwa, przedstawicieli organów państwowych oraz innych osób, których uczestnictwo jest niezbędne ze względu na tematykę obrad.

Kolegium działa w dwóch obszarach: pierwszy dotyczy koordynacji działań służb specjalnych, drugi jest związany ze sferą → ochrony informacji niejawnych. W ramach pierwszego obszaru do zadań KSS należy formułowanie ocen i wyrażanie opinii w sprawach: powoływania i odwoływania szefów służb specjalnych; kierunków i planów działania tych instytucji oraz szczegółowych projektów budżetów, projektów aktów normatywnych i innych dokumentów rządowych dotyczących służb. Ponadto Kolegium wspiera prezesa rady ministrów w wykonywaniu uprawnień związanych z bezpośrednim nadzorem nad szefami → Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, → Agencji Wywiadu i → Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz koordynacją działań wszystkich służb specjalnych. W ramach ochrony informacji niejawnych KSS formułuje oceny i wyraża opinie w sprawach dotyczących zagrożeń o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie ochrony informacji niejawnych stanowiących tajemnicę państwową, a także sposobów zwalczania tych zagrożeń. Ponadto opiniuje projekty aktów normatywnych i innych dokumentów rządowych dotyczących informacji niejawnych.

Kolegium rozpatruje sprawy należące do jego właściwości na posiedzeniach zwoływanych przez przewodniczącego KSS. Na posiedzenia, które mają charakter niejawny, członkowie muszą stawić się osobiście. Dotyczy to również szefów służb specjalnych oraz przewodniczącego sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych. Kolegium wyraża swoje stanowisko w formie ocen i opinii. Ustalenia stanowiska Kolegium dokonuje się poprzez uzgodnienia. W razie braku porozumienia przewodniczący KSS przeprowadza głosowanie, a o treści stanowiska decyduje większość głosów. W razie ich równej liczby rozstrzyga głos przewodniczącego. [Mateusz Kolaszyński]

Literatura: M. Bożek, Nadzór Prezesa Rady Ministrów nad służbami specjalnymi i sposoby jego realizacji w świetle obowiązującego ustawodawstwa, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 3 • R. Jastrzębski, Kontrola i nadzór nad cywilnymi służbami specjalnymi w państwie polskim w latach 1990–2016, „Zeszyty Prawnicze BAS” 2018, nr 4 • M. Kolaszyński, Nadzór nad cywilnymi służbami specjalnymi, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2013, nr 2.