KONFLIKT – zazwyczaj rozumiany jest jako niezgodność interesów, postaw, a także dążeń. Występuje w sferze zdarzeń i działań. Każdy konflikt ma co najmniej dwie zaangażowane w niego strony oraz przedmiot, którego dotyczy. Wywodzi się z języka łacińskiego – conflictus oznacza zderzenie. Konflikty [kon.] mają różne przyczyny i występują we wszystkich obszarach ludzkiej działalności. Według Stephena P. Robbinsa kon. jest procesem, w którym strona A podejmuje świadome wysiłki zmierzające do udaremnienia dążeń strony B przez blokowanie w jakiś sposób osiągnięcia przez nią celów lub blokowanie działań w jej interesie. Źródłem kon. jest sytuacja sprzeczności, a każda strona próbuje narzucić swoją intencję; kon. mogą dotyczyć jednostek lub grup (kon. międzygrupowe) oraz innych rodzajów podmiotów (m.in. firm, organizacji, państw, bloków politycznych), ale stronami kon. mogą być też podmioty o różnym charakterze – np. władza polityczna i społeczeństwo. Często zdarza się, że kon. wynika z niezrozumienia/nieporozumienia. Kon. może stanowić → zagrożenie dla bezpieczeństwa, co bądź wynika z samej istoty danego rodzaju kon. (np. kon. zbrojny), bądź jest elementem procesu, zwłaszcza w sytuacji nawarstwiania czynników konfliktowych, braku porozumienia, stosowania agresji i przemocy przez stronę/strony kon.

Występuje wiele rodzajów kon. wyróżnianych m.in. ze względu na przedmiot sprzeczności czy zakres, chociażby takie jak → kon. zbrojny, → kon. etniczny, → kon. kulturowy, → kon. społeczny, → kon. wewnętrzny, a także kon. interesów, kon. interpersonalny.

Kon. interesów jest pojęciem szerokim, dotyczy różnych relacji, ma wiele znaczeń – generalnie dotyczy bowiem samej istoty kon., czyli sprzeczności interesów. Występuje wtedy, gdy jeden lub kilku interesariuszy pragnie zaspokoić swoje potrzeby kosztem drugiego, co dotyczy m.in. dóbr rzeczowych (np. pieniędzy, przedmiotów wartościowych), spraw proceduralnych (np. sposobu dokonywania ustaleń, podejmowania decyzji). Szczególnie istotny jest kon. pomiędzy interesem prywatnym i publicznym (prywatnym i służbowym), który negatywnie wpływa na bezstronne i bezinteresowne wykonywanie obowiązków służbowych. Kwestia te jest regulowana w prawie, zwłaszcza w odniesieniu do zamówień publicznych (dyrektywa unijna oraz ustawodawstwo krajowe), a także wobec funkcjonowania służby cywilnej. Kon. interesów prowadzić może do różnych form → korupcji.

Kon. wewnętrzny ma dwa podstawowe znaczenia – dotyczy albo jednostki, jest wówczas terminem psychologicznym odnoszącym się do wewnętrznych sprzeczności danej osoby, która nie potrafi zdecydować, jaką decyzję podjąć, jak postępować (na skutek np. wątpliwości moralnych, zachwianego systemu celów i wartości, nadmiaru obowiązków), albo do podmiotów o bardzo różnym charakterze – od przedsiębiorstwa, organizacji politycznej po państwo.

Kon. interpersonalny przebiega zwykle jako długotrwały proces, w którym co najmniej dwie osoby nie zgadzają się ze sobą lub dążą do osiągnięcia różnych celów (nieakceptowanych dla drugiej strony, a niekiedy sprzecznych). Jego szczególną odmianą może być kon. między jednostką a grupą.

Podział ze względu na zasięg wyróżnia trzy rodzaje kon.: → kon. globalne, → kon. regionalne; kon. lokalne. Ze względu na przedmiot kon. wyróżnia się m.in. następujące rodzaje: ekonomiczny – w zakresie podziału pracy i odpowiedniego jej wynagrodzenia; socjalny – spraw bytowych; polityczny – złożoności społeczeństwa; wartościowy – rozwarstwienia społeczeństwa; klasowy – różnic ekonomicznych; ideologiczny – różnic ideologicznych; kulturowy – sprzeczności kulturowych (np. wskutek procesów globalizacyjnych); wielowiekowa nienawiści (np. kon. izraelsko-palestyński); wartości i celów – przynależności do grup społecznych.

Sposób reakcji na sytuację konfliktową w dużej mierze zależy od rodzaju i skali kon. Kon. mają różny przebieg i wiążą się z nimi różne rodzaje konsekwencji: konfrontacja (rywalizacja) – porównanie; unikanie – wycofanie się jednej ze stron kon.; kompromis – zaniechanie czegoś przez każdą ze stron kon.; uległość – ustępliwość jednej ze stron kon.; współpraca – zaspokojenie celów wszystkich stron kon.; dominacja – zaspokojenie własnych planów kosztem innych.

Kon. jest naturalną częścią ludzkiej egzystencji, z jednej strony stanowi zagrożenie, z drugiej jednak może powodować pozytywne efekty i zmiany. Spełnia zatem rolę bądź destrukcyjną, bądź konstruktywną. Kon. wiąże się z kosztami o charakterze społecznym, ekonomicznym, emocjonalnym, z niestabilnością sytuacji, rywalizacją, stresami itd. Jednocześnie kon. to motor powstawania nowych wartości, idei, twórczych pomysłów. Z kolei tłumienie kon. bez jego rozwiązywania często przynosi efekty negatywne, utrwala istniejący (konfliktogenny) stan rzeczy, prowadzi do stagnacji, marazmu, hamuje rozwój, utrudnia zmiany i przekształcenia. [Andrzej Urbanek, Magdalena Szydłowska, Dorota Zbroszczyk]

Literatura: S.P. Robbins, Zachowania w organizacji, Warszawa 1998 • E. Roszkowska, Rozwój społeczny a rozwiązywanie konfliktów społecznych [w:] Rozwój regionalny a rozwój społeczny, red. A.F. Bocian, Białystok 2006 • A. Urbanek, Wybrane problemy bezpieczeństwa – Teoria. Strategia. System, Słupsk 2012.