KONFLIKT GLOBALNY – o skali światowej, toczący się na obszarze wielu kontynentów, w przestrzeni powietrznej, morskiej lub na oceanach, najczęściej przybierający formę → konfliktu zbrojnego, angażujący znaczną liczbę państw, w tym zwykle mocarstw światowych, których interesy (np. polityczne) są ze sobą sprzeczne. Konflikt globalny [kon.gl.] opiera się przede wszystkim na zerwaniu panujących stosunków pokojowych pomiędzy państwami (co najmniej dwoma) na rzecz wprowadzenie stosunków wojennych. Charakteryzuje się przeciwnością stanowisk podmiotów prawa międzynarodowego w tożsamych kwestiach, w konsekwencji doprowadzając do zagrożeń wartości oraz interesów tych podmiotów. Kon.gl. stanowi ostrą formę sporu pomiędzy państwami, angażuje większość posiadanych przez nie zasobów materialnych oraz ludzkich. Rozwija się etapowo: początek kon.; eskalacja (nasilenie kon.); stopniowe wyciszanie dynamiki kon., które ostatecznie prowadzi do jego zanikania.

Przykładem kon.gl. jest druga wojna światowa, podczas której działania zbrojne były prowadzone na całym świecie. Uwarunkowania kon. zbrojnych klasyfikuje się ze względu na zasięg terytorialny ich oddziaływania: globalny, regionalny, lokalny. Często zdarza się, że te uwarunkowania przenikają się, np. globalne z regionalnymi i regionalne z lokalnymi. Za przykład może posłużyć sytuacja na Bliskim Wschodzie, która niejednokrotnie miała konsekwencje na globalnej arenie, potęgując napięcia polityczne i militarne między Zachodem a Wschodem, np. wojna arabsko-izraelska czy kryzys sueski. W dwubiegunowej rzeczywistości [→ zimna wojna] po drugiej wojnie światowej oba bloki uznawały Bliski Wschód za obszar ważny dla ich bezpieczeństwa, co było widoczne w polityce zarówno USA, jak i ZSRR. Jednakże oba mocarstwa wystrzegały się otwartej konfrontacji w tym regionie. Państwa Bliskiego Wschodu charakteryzowała suwerenność w stosunku do obu stron globalnego kon., w żadnym z nich nie doszło do przejęcia ideologii jednego z mocarstw (mimo korzystania z nich i przyjęcia pewnych elementów).

Państwa uwikłane w kon.gl. dążą do realizacji swoich interesów za pomocą różnych środków, np. zbrojnych, przymusu czy zastraszania. W początkowej fazie kon.gl. dużą rolę mogą odegrać działania dyplomacji. Współpraca na polu bezpieczeństwa powinna odbywać się poprzez dialog polityczny, doradztwo, ekspertyzę, a przede wszystkim obejmować działania w obszarach prewencji kryzysowej, rozwiązywania kon. oraz umocnienia pokoju.

→ NATO, sojusz polityczno-wojskowy zrzeszający 31 państw, ma celu zagwarantowanie środkami politycznymi i militarnymi wolność i bezpieczeństwo wszystkim państwom członkowskim; opowiada się za rozwijaniem instrumentów wzmacniających globalną stabilność, takich jak dialog polityczny i współpraca wojskowa obejmująca kontrolę zbrojeń, budowanie zaufania oraz wspólne ćwiczenia i manewry wojskowe. Światową organizacją, której zadaniem jest niedopuszczenie do kon.gl., czyli utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa światowego, → bezpieczeństwa zbiorowego, rozwoju przyjaznych stosunków i współpracy między wszystkimi państwami członkowski, jest → ONZ. [Dorota Zbroszczyk, Patrycja Czerniejewska]

Literatura: Wojsko, wojna, broń, red. M. Kamler, Warszawa 2001.