KONTROLA ZBROJEŃ – międzynarodowe ograniczenia dotyczące rozbudowywania potencjału, prób, produkcji, rozmieszczania bądź wykorzystywania broni, uznające także konieczność ciągłego funkcjonowania narodowych instytucji wojskowych. Kontrola zbrojeń [k.zb.] może występować w trzech kategoriach: ilościowej – limity lub redukcje zdolności militarnych państwa poprzez ustalenie liczby wojsk i/lub uzbrojenia; jakościowej – ograniczenie lub całkowite wykluczenie (bez ustalenia limitów) określonej kategorii broni; ilościowo-jakościowej – zakaz posiadania określonego rodzaju broni. K.zb. obejmuje także rozbrojenie i środki budowy zaufania. Rozbrojenie jest to podejmowanie przez państwa jedno-, dwu- lub wielostronnych przedsięwzięć ograniczających ilość, jakość i rozmieszczenie sił zbrojnych lub zbrojeń bądź ich całkowitą likwidację oraz wprowadzenie ograniczeń w zakresie możliwości użycia tych sił w stosunkach między państwami. → Środki budowy zaufania to planowane procedury, które mają na celu zapobieganie działaniom wojennym, ich eskalacji, zmniejszanie napięć wojskowych i budowanie wzajemnego zaufania między krajami.

Prawo k.zb. jest częścią międzynarodowego prawa publicznego. Stanowi ograniczenie swobody państw w zakresie kształtowania należącego do nich arsenału zbrojnego. K.zb. następuje poprzez zawieranie umów międzynarodowych. Należy zauważyć, że nieskoordynowana (traktatowo) redukcja zbrojeń jest równie niebezpieczna, jak nieuregulowany wyścig zbrojeń. Może doprowadzić do naruszenia równowagi sił, co stanowiłoby zagrożenie dla → bezpieczeństwa międzynarodowego.

Przykłady k.zb. to m.in. układ o eliminacji pocisków rakietowych średniego i krótkiego zasięgu (układ INF) z 1987 r. czy traktat o redukcji i ograniczeniu strategicznej broni ofensywnej (START) podpisany w 1991 r. [→ porozumienia o ograniczeniu zbrojeń] [Tadeusz Kubaczyk]

Literatura: Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie u progu XXI wieku, red. A.D. Rotfeld, Warszawa 2002 • Z. Lachowski, Zmierzch kontroli zbrojeń w Europie, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012, nr 21.