KONWENCJE HASKIE – umowy przyjęte na konferencjach pokojowych w Hadze, które odbyły się w 1899 oraz 1907 r., dotyczą ograniczenia środków i metod prowadzenia walki. Na konferencji w 1899 przyjęto trzy konwencje: 1. dotyczącą pokojowego rozwiązywania międzynarodowych sporów – na jej podstawie powstał Stały Trybunał Arbitrażowy działający do dzisiaj; 2. dotyczącą praw i zwyczajów wojny lądowej; 3. dotyczącą przystosowania do wojny morskiej zasad konwencji genewskiej z 1864 r., co oznaczało zapewnienie ochrony dla oznaczonych statków szpitalnych oraz rannych, chorych i rozbitków. Ponadto przyjęto deklaracje, które także miały status umów podlegających ratyfikacji, należały do nich: deklaracja dotyczącą zakazu zrzucania pocisków i materiałów wybuchowych z balonów lub w inny analogiczny sposób; deklaracja dotyczącą zakazu używania pocisków, których jedynym celem jest rozpylanie duszących, trujących gazów; deklaracja dotyczącą zakazu użycia pocisków, które łatwo się rozszerzają lub zmieniają swoją formę w ludzkim ciele, takie jak pociski z twardą łuską, która nie pokrywa w całości rdzenia lub zawiera nacięcia.
W 1907 r. przyjęto 14 umów (13 konwencji i jedną deklarację): I konwencja haska [kon.has.] dotycząca pokojowego rozwiązywania międzynarodowych sporów; II kon.has. zakazująca użycia siły w celu odzyskania długów; III kon.has. dotycząca rozpoczynania działań zbrojnych, która określała procedurę wypowiedzenia wojny; IV kon.has. (wraz z Regulaminem) dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej; V kon.has. dotycząca praw i obowiązków państw neutralnych i osób w przypadku wojny lądowej; VI kon.has. dotycząca statusu prawnego statków handlowych wroga w momencie rozpoczęcia działań zbrojnych; VII kon.has. dotycząca konwersji statków handlowych w okręty wojenne; VIII kon.has. dotycząca rozmieszczania automatycznych podwodnych min kontaktowych; IX kon.has. dotycząca bombardowania przez siły morskie w czasie wojny; X kon.has. dotycząca przystosowania do wojny morskiej zasad konwencji genewskiej z 1906 r.; XI kon.has. dotycząca pewnych ograniczeń wykonywania prawa zaboru w wojnie morskiej, XII kon.has. dotycząca ustanowienia Międzynarodowego Trybunału Łupów – jako jedyna z kon.has. nie weszła w życie; XIII kon.has. dotycząca praw i zwyczajów państw neutralnych w wojnie morskiej; deklaracja w sprawie zakazu zrzucania pocisków i materiałów wybuchowych z balonów.
Kon.has. przyjęte w 1907 składają się więc z umów regulujących kwestie ograniczenia możliwości użycia siły (I, II, III), typowego prawa konfliktów zbrojnych (IV, IX oraz deklaracja), dość dużej grupy umów dotyczących wojny morskiej (VI, VII, VIII, X, XI, XII), na czym szczególnie zależało Wielkiej Brytanii, dwóch umów dotyczących obowiązków państw neutralnych (V, XIII).
Szereg kon.has. zawierało klauzulę si omnes, zgodnie z którą dana kon. miała mieć zastosowanie, o ile wszystkie strony danego konfliktu będą jej stroną. Jednak Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze orzekł, że np. przepisy IV kon.has. stały się częścią prawa zwyczajowego, a tym samym klauzula si omnes nie ograniczała stosowania kon. w czasie drugiej wojny światowej.
Kon.has. nadal odgrywają znaczącą rolę, jeśli chodzi o regulację zasad działań zbrojnych na morzu czy zasad dotyczących → okupacji. Dyskusyjne jest natomiast, czy po przyjęciu Karty NZ aktualność zachowały normy dotyczące neutralności, biorąc pod uwagę obowiązek wynikający z art. 2 ust. 5 i 6 Karty NZ, zgodnie z którym wszystkie państwa – także te nieczłonkowskie – są zobowiązane do udzielenia wszelkiej pomocy w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą NZ i powstrzymania się od udzielenia pomocy państwu, przeciwko któremu ONZ zastosowała środki zapobiegawcze lub środki przymusu. [→ konwencje genewskie] [Patrycja Grzebyk]
Literatura: The Hague Conventions: A Compilation of Documents, red. L. de Beer, Strasbourg 2011.