KORUPCJA – wszelkiego rodzaju wręczanie, proponowanie czy przyjmowanie nienależnej korzyści, zarówno materialnej jak i niematerialnej; również obietnica wręczenia takiej korzyści mająca wpływ na wykonywanie określonego obowiązku lub inne zachowanie spodziewane od osoby otrzymującej nienależną korzyść lub jej obietnicę. Zjawisko korupcji [kor.] dotyczy również sytuacji, gdy korzyść dotyczy nie tylko odbiorcy, ale również innego podmiotu. Jest to przestępstwo polegające na stosowaniu nieuczciwych praktyk, w ramach których osoby uprawnione do podejmowania decyzji uzyskują nienależne korzyści, zarówno w sektorze publicznym, jak i w obszarze prywatnego sektora. Jest to postępowanie polegające na przekupstwie, sprzedajności, płatnej protekcji, nadużyciu lub niedopełnieniu obowiązków służbowych w związku z uzyskaniem korzyści. Wymiar etyczny kor. dotyczy jej negatywnego wpływu i demoralizacji w obszarach władzy publicznej i świata biznesu oraz społeczeństwa, a szczególnie stosunku społeczeństwa do władzy. Praktyki korupcyjne powodują utratę zaufania publicznego do organów państwa, budzą napięcia społeczne, a także zniekształcają działania sił rynkowych poprzez przesunięcie zasobów z prawidłowo funkcjonujących podmiotów do zasobów osób korzystających z nieformalnych powiązań.

Kor. występuje w różnych postaciach, z różnym natężeniem na całym świecie, dotyczy wielu ludzkich zachowań i aktywności. Jej poziom uzależniony jest w dużej mierze od stanu praworządności w państwie, a także m.in. od świadomości społecznej, edukacji czy przyzwolenia na nieetyczne zachowania, zarówno w wymiarze społecznym, jak i politycznym. Jest określeniem szeroko pojmowanego zjawiska czy wręcz szeregu zjawisk, które nie zawsze można jednoznacznie zdefiniować. Występuje również w formach niekaralnych, takich jak klientelizm, kumoterstwo czy nepotyzm. Zwalczanie kor. to proces uzależniony zarówno od skuteczności organów ścigania i obowiązującego prawa, jak i – w stopniu decydującym – od kształtowania świadomości społecznej co do braku zgody na zachowania korupcyjne. Ogromne znaczenie ma tu wychowanie młodzieży już od najmłodszych lat. Największą skuteczność w zwalczaniu kor. można osiągnąć przy odpowiednim powiązaniu przepisów prawa z aspektem psychologicznym uwzględniającym zachowania korupcyjne.

Przeciwdziałanie i zwalczanie kor. realizowane jest zarówno w wymiarze międzynarodowym, jak i lokalnym. Pierwszym aktem o światowym zasięgu była przyjęta przez OECD w 1997 r. Konwencja o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych. W 2003 r. została uchwalona Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji. W jej preambule uznano kor. za czynnik, który może zagrażać stabilności i bezpieczeństwu społeczeństw, który podważa wartości demokratyczne i wystawia na niebezpieczeństwo rozwój społeczny, ekonomiczny i polityczny. Podkreślono, że kor. jest powiązana z innymi rodzajami przestępczości, zwłaszcza z → przestępczością zorganizowaną i przestępczością gospodarczą, na skutek globalizacji jest zjawiskiem ponadnarodowym dotykającym całe społeczeństwa i gospodarki. W europejskim wymiarze regionalnym funkcjonują uregulowania zarówno Rady Europy, jak i UE. Organizacje pozarządowe, zarówno krajowe, jak i międzynarodowe stanowią ważny instrument monitorowania i ujawniania praktyk korupcyjnych w różnych wymiarach. W przestrzeni międzynarodowej funkcjonuje od 2006 r. Międzynarodowa Koalicja Organizacji Pozarządowych na rzecz Konwencji ONZ przeciwko korupcji (UNCAC Coalition), która skupia ponad 350 organizacji pozarządowych z całego świata. [Andrzej Skwarski]

Literatura: J. Bil, Zjawisko korupcji. Rozpoznawanie, zapobieganie, zwalczanie, Warszawa 2018 • R. Dominiuk, Korupcja w ujęciu historycznym i współczesnym. Pojęcie zachowania korupcyjnego na tle art. 229 k.k., „Miscellanea Historico-Iuridica”, 2020, t. 19.