KRYZYS MIGRACYJNY – masowy niekontrolowany napływ dużych grup imigrantów (przesiedleńców, → uchodźców lub osób ubiegających się o azyl) powodujący duże natężenie i kumulację długotrwałych trudności i/lub zagrożeń o charakterze organizacyjnym, prawnym, ekonomicznym i politycznym oraz humanitarnym; dotyczy regionu lub/i państw (przyjmujących oraz tranzytowych). → Migracje powodowane są przez różne czynniki społeczno-polityczne, w tym zagrożenia dla bezpieczeństwa i życia migrantów (konflikty zbrojne, wojny domowe, czystki i prześladowania na tle etnicznym, religijnym, rasowym, politycznym i kulturowym), czynniki demograficzne i ekonomiczne (np. bezrobocie i ogólna zła kondycja gospodarki danego kraju z jednej strony, a z drugiej – wyższe płace, lepsze możliwości zatrudnienia, wyższy standard życia i możliwości edukacyjne kraju emigracji) oraz czynniki środowiskowe (np. klęski żywiołowe).
Kryzys migracyjny [kr.m.] jest zjawiskiem utożsamianym z kryzysem uchodźczym i/lub kryzysem humanitarnym, przy tym termin kryzys humanitarny odnosi się stricte do sytuacji, w których występuje rozległe zagrożenie życia, bezpieczeństwa fizycznego, zdrowia lub egzystencji, przekraczające możliwości radzenia sobie z nimi przez jednostki i społeczności.
Termin → kryzys w kontekście migracji ma dwojakie odniesienia: zarówno wobec osób migrujących, jak również w odniesieniu do funkcjonowania państw – w tym słabości systemu organizacyjnego państwa/regionu (stanowiących cel tranzytowy bądź docelowy migrujących) oraz systemów azylowych. Generalnie kr.m. w odniesieniu do państw/regionów, do których zmierzają migranci, wiąże się z ogromnymi problemami organizacyjnymi i prawnymi oraz trudnymi wyzwaniami społecznymi, gospodarczymi i kulturowymi. Występuje konieczność organizacyjnego i finansowego dostosowywania działań do masowej skali, m.in. w zakresie patrolowania granic, przyjmowania i rejestracji uchodźców oraz → pomocy humanitarnej. Problemy dotyczą także współpracy międzypaństwowej oraz uzgodnień co do polityki azylowej, zasad relokacji i przesiedleń.
Przykładem kr.m. jest sytuacja w UE w 2015 r., kiedy to z państw Afryki przybyło ponad 1 mln uchodźców (czterokrotnie więcej niż rok wcześniej). Przepływ ludności do oraz wewnątrz UE pozostawał niemal poza kontrolą, największe trudności występowały w Grecji i Włoszech, do których w pierwszej kolejności migranci docierali drogą morską. Ponadto krótkotrwałe blokady i ograniczenia wprowadzane na granicach poszczególnych państw członkowskich spowodowane niedostatkiem ich wydolności transportowej prowadziły do gromadzenia się dużej liczby migrantów na terenach przygranicznych pozbawionych najczęściej odpowiedniej infrastruktury. Uzgodnienia dotyczące zasad relokacji migrantów napotykały na ogromne trudności, w tym sprzeciwy niektórych państw członkowskich.
Podejmowanie przez państwa i organizacje międzynarodowe działań prewencyjnych wobec ewentualnego wystąpienia kr.m. powinno obejmować następujące kwestie: 1. znajomość wzorców mobilności ludzi przed kr., w jego trakcie i po nim; 2. rodzaje konsekwencji, które wyłaniają się z tych wzorców, z różnych perspektyw, w tym z perspektywy humanitarnej (np. ogromne potrzeby humanitarne w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i schronienia), perspektywy zarządzania migracją (np. potrzeby transportu ludności na dużą skalę do bezpiecznego schronienia); 3. odpowiednio do ustalonych konsekwencji przygotowanie i zabezpieczenie działań (reakcji na sytuację) ‒ szybkich, integracyjnych, przewidywalnych i odpowiedzialnych – w odniesieniu do dotkniętej kr. populacji; 4. znajomość potrzeb potencjalnych mobilnych grup społecznych znajdujących się w trudnej sytuacji, które nie są odpowiednio uwzględnione w istniejących mechanizmach, zwłaszcza migrantów międzynarodowych w kraju docelowym lub tranzytowym. [→ nielegalna migracja] [Violetta Gul-Rechlewicz]
Literatura: International Organization for Migration, Glossary of Migration, Geneva 2019 • Routledge International Handbook of Migration Studies, red. S.J. Gold, S.J. Nawyn, London – New York 2019 • The Oxford Handbook of Migration Crises, red. C. Menjívar, M. Ruiz, I. Ness, New York 2019.