MAOIZM – chiński wariant ideologii komunistycznej (marksizmu-leninizmu) oparty na ideach Mao Zedonga (1893–1976), przewodniczącego Komunistycznej Partii Chin (1943–1976), twórcy Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) proklamowanej 1 października 1949 r. Maoizm [m.] propagował silne przywództwo i kult jednostki (Mao Zedonga), a charakteryzowały go: kolektywizm, egalitaryzm, ascetyzm, militaryzm oraz monopol władzy (komunistycznej). Ideologia ta używana była w pierwszych dekadach istnienia ChRL, służąc mobilizacji społeczeństwa i modernizacji państwa, ale także walce politycznej w obrębie Komunistycznej Partii Chin (KPCh). Bazowała na języku – prostych pojęciach i zapadających w pamięć sloganach. W latach 60. XX w. programem m. stała się tzw. czerwona książeczka (Wyjątki z dzieł Przewodniczącego Mao), tj. zbiór krótkich cytatów z wypowiedzi Mao, które każdy Chińczyk miał obowiązek studiować. Po zainicjowaniu rewolucji kulturalnej w Chinach stała się ona podstawą ideologii walczącego komunizmu.
M. wpłynął na rozwój wewnętrzny Chin oraz na ich politykę zagraniczną. W stosunkach międzynarodowych doprowadził do powstania tzw. nurtu antyrewizjonistycznego, poddającego krytyce zarówno świat zachodni, jak i system panujący w ZSRR. M. potępiał politykę pokojowego współistnienia lat 60. XX w., oskarżał ZSRR o sprzeniewierzenie się, a nawet zdradę idei rewolucji. Zdaniem Mao rewolucja komunistyczna musi mieć charakter permanentny („rewolucja to ciągły proces, a nie jednorazowe wydarzenie”), a pokojowa droga do socjalizmu jest utopią. Głosił on, że centrum rewolucji światowej przesuwa się do Chin („wiatr ze wschodu przeważa nad wiatrem z zachodu”), mając nadzieję na wzniecenie globalnej rewolucji pod patronatem Pekinu. Przyjęcie takiej optyki w polityce zagranicznej Chin wynikało m.in. z mocarstwowych ambicji, z braku zgody na rolę satelity ZSRR, co miało znaczenie w walce o wpływy w różnych częściach świata.
Tezy m. zostały przejęte przez zachodnie ruchy maoistowskie (lewackie), przez partie komunistyczne m.in. w Albanii, Malezji, Tajlandii, Birmie, Kambodży oraz organizacje partyzanckie w państwach Trzeciego Świata.
Po 1978 r. KPCh pozostawiła symbolikę Mao Zedonga jako założyciela ChRL, odeszła jednak od stosowania doktryny m. jako nieprzystającej do ówczesnych realiów Chin. Wprowadzono program modernizacji, urbanizacji i rozwoju wysoko uprzemysłowionej gospodarki oraz jej proeksportowy model. Nastąpiło przewartościowanie w relacjach Chin ze światem zewnętrznym, prowadzono politykę „otwartych drzwi” – wiązania kierunków rozwoju ich gospodarki z kierunkami rozwoju gospodarki światowej. Połączenie niedemokratycznego systemu politycznego z gospodarką wolnorynkową przyniosło długofalowy wzrost gospodarczy Chin (przez kilkadziesiąt lat wzrost PKB wynoszący ponad 9% rocznie). Wraz z rozwojem gospodarczym rosły także ambicje polityczne Chin – jest to obecnie jedyne państwo, które jest w stanie zrównoważyć potęgę USA na świecie. [Wojciech Tomasz Modzelewski, Arkadiusz Żukowski]
Literatura: M. Bogusz, J. Jakóbowski, Komunistyczna partia Chin i jej państwo. Konserwatywny zwrot XI Jipinga, Ośrodek Studiów Wschodnich, 18.09.2019, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport-osw/2019-09-18/komunistyczna-partia-chin-i-jej-panstwo [dostęp: 26.11.2022] • J. Lovell, Maoizm. Historia globalna, Warszawa 2020 • J. Tomasiewicz, Maoizm, polpotyzm, dengizm: trzy formy azjatyckiego marksizmu, Centrum Studiów Polska–Azja, 27.04.2012, https://web.archive.org/web/20160323025538/http://www.polska-azja.pl/2012/04/27/maoizm-polpotyzm-dengizm-trzy-formy-azjatyckiego-marksizmu/#_edn26 [dostęp: 26.11.2022].