MEDIA A BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE – media to pewien środek lub sposób, za pomocą którego następuje zgodny z zamiarem nadawcy przekaz informacji do odbiorcy, w formie przez niego pożądanej lub preferowanej. Ze względu na rolę, jaką odgrywają w społeczeństwie, często określane są mianem czwartej władzy. Ich podstawowe funkcje to: informacyjna, kreacyjna, interpretacyjna oraz socjalizacyjna. Media [med.] określane są również „grupą kryzysogenną”, ponieważ prowokują kryzysy, np. na skutek ujawniania łamania prawa przez prominentnych urzędników państwowych i zmuszania ich do rezygnacji z zajmowanych stanowisk. Mogą również wywoływać kryzysy w organizacjach.

Wykorzystując swoje możliwości, med. mogą skutecznie wpływać na postawy ludzi, sposób ich zachowania, działanie lub zaniechanie tego działania. Stąd też ich rola w systemie → bezpieczeństwa narodowego jest bardzo istotna, pełnią w nim przede wszystkim następujące funkcje: 1. edukatora – przekazują rekomendacje dotyczące postępowania w sytuacji kryzysowej, a także przekazy perswazyjne, które mają wpływać na emocje, postawy i wywoływać określone działania związane z bezpieczeństwem jednostki; 2. informatora – są zazwyczaj głównym źródłem informacji o zagrożeniach, katastrofach, wojnach, miejscach i sposobach uzyskania pomocy i wsparcia; 3. kontrolera – dokonują analiz i ocen podejmowanych działań, wskazują błędy, słabe punkty. Za pośrednictwem med. zwykle realizowane są kampanie na rzecz bezpieczeństwa odnoszące się do różnych obszarów bezpieczeństwa, które wpływają na wiedzę, postawy i zachowania obywateli. Med. pełnią szczególną rolę w → sytuacjach kryzysowych ‒ dają możliwość tworzenia komunikatów ostrzegawczych, mogą przyspieszyć ich rozwiązanie i wpływać na sposób tego rozwiązania.

Wśród głównych oczekiwań organów administracji publicznej wobec med. w kwestiach bezpieczeństwa należy wymienić w szczególności: bliską współpracę w celu wypracowania wspólnej polityki edukacji; edukację społeczeństwa; zwracanie uwagi na problemy; organizację spotkań i dyskusji na temat zjawisk, które generować mogą zagrożenia; pomoc w monitorowaniu i analizie zjawisk mogących negatywnie oddziaływać na stan bezpieczeństwa; współpracę przy formułowaniu założeń planów w zakresie bezpieczeństwa; przygotowanie do realizacji działań w sytuacjach kryzysowych; pośrednictwo informacyjne; udostępnianie sprzętu specjalistycznego, pojazdów i urządzeń, infrastruktury; rozpowszechnianie informacji o potrzebach osób poszkodowanych oraz inicjowanie społecznych zbiórek.

Z kolei wśród oczekiwań med. wobec organów administracji publicznej realizujących zadania na rzecz bezpieczeństwa wskazać należy m.in.: inspirowanie nowymi tematami związanymi z bezpieczeństwem; dostarczanie materiałów eksperckich na temat bezpieczeństwa oraz zagrożeń; organizacja centrów prasowych (informacyjnych), zwłaszcza w sytuacjach zagrożeń; udzielanie niezwłocznej informacji na temat zagrożeń; informowanie o podjętych działaniach w sytuacji wystąpienia zagrożenia; udostępnianie ekspertów; umożliwienie zbierania informacji na miejscu zdarzenia; przedstawienie bilansu po zakończonych działaniach; informacje o planach odbudowy; informacje na temat zapobiegania zagrożeniom w przyszłości.

Należy jednak pamiętać o tym, że współcześnie cele med., zwłaszcza komercyjnych, są związane z utrzymaniem/uzyskaniem jak największej oglądalności/słuchalności lub czytelnictwa. W praktyce oznacza to, że w wielu sytuacjach działania medialne często ograniczają się do sensacyjnego relacjonowania kryzysu i emocjonalnego wyjaśniania przyczyn, poszukiwania winnych i spekulowania na temat kary lub możliwych konsekwencji politycznych, ekonomicznych lub karnych dla osób, którym można przypisać odpowiedzialność za incydent.

Med. mogą w kontekście bezpieczeństwa oprócz pozytywnej roli odgrywać też negatywną, zwłaszcza gdy stają się nośnikiem, elementem → propagandy, manipulacji i dezinformacji, → wojny psychologicznej. Szczególnie odnosi się to współcześnie do mediów społecznościowych i zagrożeń typu fake newsów oraz → trollingu.

Wśród medialnych zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa wyróżniane są trzy rodzaje oddziaływań: o charakterze politycznym – wpływanie na politykę państwa i jego ośrodki decyzyjne, ekonomicznym – skupianie się na gospodarce i rynku państwa, społeczne – wpływanie na świadomość społeczną i kulturę danego państwa. Kierunki tych oddziaływań mogą być zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Wpływ zewnętrzny na bezpieczeństwo państwa to taki, w którym podmiot oddziałujący znajduje się poza danym państwem – zagrożenie następuje ze strony innych państw, międzynarodowych korporacji medialnych oraz zagranicznych grup interesów, a także ze strony międzynarodowych organizacji pozarządowych. Wpływ wewnętrzny występuje, gdy podmioty znajdują się wewnątrz rozpatrywanego państwa – rodzime partie polityczne, prywatne firmy medialne lub rozmaite grupy interesów, a nawet zaangażowani politycznie obywatele. Wszystkie te podmioty mogą wykorzystywać med. różnego rodzaju do kreowanie konkretnego obrazu medialnego. Jednocześnie zdarza się, że przekaz medialny, który może w swej sile i treści negatywnie oddziaływać na bezpieczeństwo państwa, jest powielany niejako mechanicznie, ze względu na stereotypy, zaszłości historyczne czy narodowe uprzedzenia.

Jak wskazuje Katarzyna Lorenz, współcześnie wolność słowa i med. mogą zatem paradoksalnie stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, zasadne jest zatem wyróżnienie nowej dyscypliny badań nad bezpieczeństwem – bezpieczeństwa medialnego, zajmującej się realnymi i postrzeganymi zagrożeniami ze strony med. i za ich pośrednictwem dla istnienia oraz rozwoju państwa, a także metodami przeciwdziałania im za pomocą środków prawnych, gospodarczych i społecznych. [Natalia Moch]

Literatura: N. Bloch, Rola mediów w zarządzaniu kryzysowym, „Zeszyt Problemowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej” 2010, nr 64(4) • K. Lorenz, Wolność mediów a bezpieczeństwo państwa, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2016, nr 4.