MIĘDZYNARODOWE PRAWO MORZA – dziedzina prawa międzynarodowego publicznego, którego przedmiotem regulacji są stosunki prawne związane z użytkowaniem mórz – regulacja stref morskich i kompetencje państw na tych strefach, jurysdykcja państw na obszarach morskich oraz regulacja statusu prawnego obszarów wyłączonych spod jurysdykcji państw. Podmiotami prawa morza [pr.m.] są państwa i międzyrządowe organizacje międzynarodowe związane z morzami. Normy pr.m. mają swoje źródło w najdawniejszych tradycjach morskich człowieka, które obok wojny i praw jej towarzyszących stały się podstawą formowania prawa narodów; obszar mórz stanowi 71% powierzchni Ziemi. Do źródeł pr.m. należą zwyczaje międzynarodowe, umowy (konwencje) i praktyka międzynarodowa. Współcześnie podstawowym źródłem tego prawa jest Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 r., która jest głównie kodyfikacją prawa zwyczajowego i praktyki. Odwołują się do niej wszystkie późniejsze umowy regulujące stosunki prawne związane z morzem. Z tego względu oraz ze względu na zakres tak przedmiotowy, jak i geograficzny konwencja ta jest nazywana „konstytucją oceanów”. Powszechnie jest uznawana za prawo zwyczajowe; została ratyfikowana przez 169 państw i UE.
Normy pr.m. są odzwierciedleniem kompromisu w wielowiekowym niezakończonym sporze między zwolennikami jak najszerszej wolności mórz a zwolennikami wzmacniania praw państw na przyległych do ich wybrzeża obszarach morskich. Wynika to z faktu, że od początków cywilizacji ludzkiej morze było najważniejszą drogą świata i współcześnie transport morski dotyczy 90% całkowitej masy towarów w wymianie międzynarodowej.
W odniesieniu do problematyki objętej pr.m. wyróżnia się zatem perspektywę morza jako drogi. Ponadto należy rozpatrywać morze jako: sferę bezpieczeństwa (co jest konsekwencją tej pierwszej perspektywy); środowisko, które wymaga ochrony i współpracy; źródło surowców i żywności; miejsce badań naukowych itd. Z geopolitycznego punktu widzenia podstawowe są perspektywy morza jako drogi i morza jako przestrzeni bezpieczeństwa. Współcześnie coraz większa jest waga zagadnień związanych z ochroną środowiska (walka z zanieczyszczeniami mórz), zmianami klimatycznymi czy podziałem bogactw morza.
Pr.m. jest odróżniane od prawa morskiego (ang. maritime law), czyli norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane z działalnością człowieka polegającą na użytkowaniu morza, zapewniającego jednolite traktowanie podmiotów, którymi są osoby fizyczne i prawne prowadzące działalność związaną z morzem. [Dariusz Bugajski]
Literatura: D.R. Bugajski, Navigational Rights and Freedoms in the International Law, Gdynia 2021 • R.R. Churchill, A.V. Lowe, The Law of the Sea, Manchester 1999 • J. Symonides, The New Law of the Sea, Warszawa 1988.