MILITARYZACJA – przeniesienie zasad i metod organizacji wojskowej do jednostek organizacyjnych administracji publicznej i gospodarki narodowej (przedsiębiorców), stosowanie w nich niektórych elementów dyscypliny wojskowej oraz nadanie im wojskowego charakteru przez powołanie osób do służby w jednostkach zmilitaryzowanych, na podstawie stosownych ustaw oraz aktów wykonawczych. Objęcie militaryzacją [mil.] określonych przez uprawnione organa państwowe jednostek przewidzianych do mil. (powołanie osób do pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych) następuje w razie ogłoszenia → mobilizacji lub wybuchu → wojny, wprowadzenia → stanu wojennego albo → stanu wyjątkowego – na podstawie obowiązujących ustaw. Zasadniczym celem mil. jest zabezpieczenie – w ramach szczególnego obowiązku pracy i odpowiednich form organizacji jego spełnienia – sprawnego funkcjonowania działów administracji publicznej i gospodarki narodowej oraz jednostek organizacyjnych wykonujących zadania szczególnie ważne z punktu widzenia obronności państwa. Mil. zrodziła potrzeba zapewnienia możliwości funkcjonowania państwa w czasie mobilizacji i wojny, a także konieczność zaangażowania do jego obrony potencjału gospodarki narodowej. Obszarem stosowania mil. są głównie ogniwa ochrony państwa i wybrane ogniwa gospodarczo-obronne o istotnym znaczeniu dla obrony i bezpieczeństwa państwa. Właściwe funkcjonowanie poszczególnych ogniw systemu obronnego państwa w okresie kryzysu polityczno-militarnego i w czasie wojny uzależnione jest w dużym stopniu od stanu przygotowań w dziedzinie mil.

Mil. jako ustawowa forma realizacji zadań obronnych przejawia się w dwóch aspektach: organizacyjnym (zewnętrznym) i osobowym (wewnętrznym). Istotą mil. w wymiarze organizacyjnym jest dostosowanie celów, zadań oraz zasad funkcjonowania określonych jednostek organizacyjnych do potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa, w wyniku czego ustanawia się lub wzmacnia istniejące relacje kierowania tymi jednostkami. Istotą mil. w wymiarze osobowym jest natomiast ustanowienie stosunku służbowego w miejsce dotychczasowego stosunku pracy, a w ślad za tym zwiększenie dyspozycyjności stanów osobowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania szczególnie ważne dla obronności lub bezpieczeństwa państwa. Istota mil. sprowadza się z jednej strony do przeniesienia w obręb stosunków cywilnych form i metod zbliżonych do służby i dyscypliny wojskowej, a z drugiej do powstania z mocy prawa stosunku służbowego mil. z jednoczesnym zawieszeniem dotychczasowego stosunku pracy osób powołanych do służby w jednostce zmilitaryzowanej. Mil. jest formą realizacji zadań obronnych szczególnie ważnych z punktu widzenia obronności państwa. Dzięki niej następuje z jednej strony podporządkowanie jednostek organizacyjnych, podlegających mil., organom administracji rządowej (określonym ministrom lub wojewodom), a z drugiej ustanowienie stosunku służbowego w relacjach pracownik pełniący służbę – przełożony. [Marian Kuliczkowski]

Literatura: M. Kuliczkowski, Przygotowania obronne administracji publicznej w Polsce, Warszawa 2021 • M. Kuliczkowski, Zabezpieczenie potrzeb w zakresie militaryzacji oraz szczególnej ochrony obiektów. Teoria i praktyka, Warszawa 2014 • Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa, red. J. Pawłowski, B. Zdrodowski, M. Kuliczkowski, Toruń 2020.