MODEL WALKI – teoretyczna konstrukcja mające na celu zobrazowanie zjawiska walki, narzędzie systematyzujące zjawisko walki. Dzięki niemu można porządkować opis walki (wojny) w ujęciu historycznym, diagnozować przebieg aktualnych wojen i konfliktów oraz prognozować ich obraz w przyszłości. Aby adekwatnie opisać → walkę, należy określić co najmniej dwie strony konfliktu, a w ich opisie koncentrować się na → instrumentach siły i środkach ciężkości każdej ze stron. Następnie w genezie konfliktu należy określić stan sytuacji i środowiska, zarysowując występującą sytuację kolizji. Kolejny krok to opis przebiegu walki z uwzględnieniem co najmniej wybranych działań intencjonalnych stron w ciągach przyczynowo-skutkowych zdarzeń ofensywnych i defensywnych, na drodze do osiągnięcia zaplanowanych celów walki, co stanowi opis obszarów powodzenia i porażki. Końcowym elementem opisu powinny być wnioski dotyczące obszaru osiągania zwycięstwa, szczególnie w perspektywie wyraźnie wskazanego odcinka czasu, w którym stopień osiągnięcia stanów pożądanych i akceptowanych jest dużo wyraźniejszy i bardziej czytelny.

Pierwsze teoretyczne modele walki wykonał francuski dowódca Sébastien le Prestre de Vauban, stanowiły one uogólnienia działań związanych ze zdobywaniem twierdz. Ich polowe odpowiedniki konstruował jego rodak Jaques Françoise de Puysegur. Dynamika walki łączyła się z mapą terenu i kolejnymi rubieżami rozwinięcia wojsk. Z czasem teren został wyparty na rzecz modeli geometrycznych. Przedstawicielami tej formy byli m.in. austriacki arcyksiążę Karol i pruski teoretyk Heinrich von Bülow. Zaczerpnięte z geometrii rozwiązania poprzez przedstawienie położenia podmiotów walki ułatwiały opis zjawiska, ale utrudniały odwzorowanie dynamiki działania. Z tego powodu metoda ta została wyparta na rzecz przedstawiania przypadków jednostkowych. Analiza działań prowadzonych w konkretnym miejscu i czasie zapewniała prowadzenie wnikliwych badań, ale tylko na przypadkach jednostkowych zdarzeń.

Do prób stworzenia ogólnego modelu walki powrócono wraz z powstaniem i rozwojem prakseologii. W polskiej myśli wojskowej pojawiło się kilka modeli walki, wśród których można wyróżnić trzy. Po pierwsze, graf walki Józefa Koniecznego składający się z uporządkowanej pary, w którym pierwszym elementem jest zbiór wszystkich obiektów uczestniczących w walce, a drugim macierz niszczenia. Za pomocą grafu walki, poza atakiem powietrznym, można zobrazować m.in. pojedynkujących się rycerzy, mecz bokserski, walkę grup pancernych z niszczycielami czołgów i walkę koalicji stron. Wadą grafu jest brak możliwości przedstawienia dynamiki walki oraz tych jej rodzajów, w których nie mamy do czynienia z aktem oddziaływania niszczącego.

Modele walki Jarosława Rudniańskiego to próby odwzorowania zjawisk walki niezbrojnej, które zostały przedstawione w książce Elementy prakseologicznej teorii walki. Autor wykorzystuje je do zobrazowania metod bezpośredniej walki niezbrojnej i reguł kontrolowanego otoczenia. Ogólny model walki Konrada Malasiewicza to próba socjologicznej generalizacji zjawiska walki wykorzystująca konstrukcję typu idealnego, czyli ściśle celowo-racjonalnego konstruktu przebiegu działania wszystkich jego uczestników. Przedstawia on walkę jako działanie, które podejmują dwa podmioty walki w sytuacji kolizji występującej w ich środowisku funkcjonowania, w określonym czasie. [Konrad Malasiewicz]

Literatura: J. Konieczny, Cybernetyka walki, Warszawa 1970 • K. Malasiewicz, Teoria walki zbrojnej. Próba systematyzacji, Warszawa 2018 • J. Rudniański, Elementy prakseologicznej teorii walki, Warszawa 1983.