OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA – obejmuje ogół środków technicznych stosowanych w celu zapobiegania → powodziom: 1. przez przeciwdziałanie wezbraniom wody lub zmniejszenie natężenia przepływu w ciekach i zbiornikach wodnych (tzw. ochrona czynna, profilaktyczna), 2. przez minimalizację ich negatywnych skutków, m.in. przez ograniczenie obszaru zalewowego lub zmniejszenie strat spowodowanych powodzią (tzw. ochrona bierna, ochrona doraźna). Czynna ochrona przeciwpowodziowa [och.prz.] obejmuje: utrzymywanie i wznoszenie budowli przeciwpowodziowych zapobiegających powodzi (np. zbiorników retencyjnych, zbiorników suchych, polderów stałych); właściwe użytkowanie gruntów (np. dobrą praktykę rolniczą, zalesianie zboczy na obszarach górskich, odtwarzanie naturalnych obszarów podmokłych); likwidację zatorów lodowych na ciekach wodnych. Bierna och.prz. obejmuje: utrzymywanie i wznoszenie budowli przeciwpowodziowych ograniczających skutki powodzi (np. wałów przeciwpowodziowych, kanałów ulgi, polderów przepływowych); ewakuację ludności, zwierząt i dobytku z obszarów zagrożonych powodzią; ograniczanie zabudowy dolin rzecznych lub obszarów zalewowych; odpowiednią regulację koryt rzecznych i potoków górskich.

Dla przeciwdziałania powodzi kluczowe znaczenie ma retencja, rozumiana jako zdolność do gromadzenia wody, umożliwiająca przechowywanie jej nadmiaru i spowolnienie jej obiegu. Wyróżnić można retencję naturalną (retencja bagien, lasów, gleby) lub sztuczną (np. zbiorniki zaporowe). Istotne znaczenie w och.prz. mają również środki pozatechniczne opierające się na prognozowaniu zjawisk meteorologicznych (głównie wielkości opadów atmosferycznych, np. ulewnych opadów deszczu), monitorowaniu stanu wód w ciekach wodnych (np. rzekach) i efektywnym systemie ostrzegania o zagrożeniu powodziowym. W och.prz. można wyróżniać także podejścia polegające bądź na „odsuwaniu wody od człowieka” – skupione na wykorzystaniu tradycyjnych technicznych środków ochrony przeciwpowodziowej (np. wałów przeciwpowodziowych), bądź na „odsuwaniu człowieka od wody”, wykorzystujące m.in. narzędzia identyfikacji obszarów zagrożonych czy właściwe planowanie przestrzenne. Oba podejścia mogą funkcjonować równolegle.

System och.prz. w Polsce bazuje na dwóch aktach prawnych: ustawie o zarządzaniu kryzysowym oraz prawie wodnym. System składa się z podsystemu kierowania (z radą ministrów na czele) oraz podsystemów wykonawczych, na które składają się różnego rodzaju służby, inspekcje, straże, których działanie jest istotne w kolejnych fazach → zarządzania kryzysowego na wypadek powodzi, zwłaszcza: Państwowa Straż Pożarna, Policja, SZ RP, → Państwowe Ratownictwo Medyczne, → straże gminne i miejskie, a także organy systemu zarządzania wodami w Polsce, które podlegają ministrowi właściwemu ds. środowiska oraz → system zarządzania kryzysowego na poziomie regionalnym i lokalnym. [Patrycja Bryczek-Wróbel, Antoni Morawski]

Literatura: S. Bednarczyk, T. Jarzębińska, S. Mackiewicz, E. Wołoszyn, Vademecum Ochrony Przeciwpowodziowej, Gdańsk 2006 • Z. Kowalewski, Powodzie w Polsce – rodzaje, występowanie oraz system ochrony przed ich skutkami, „Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie” 2006, nr 6(1) • J. Żelaziński, R. Wawręty, Przyjazna środowisku ochrona przed powodzią, Oświęcim 2005.