OPERACJA/MISJA STABILIZACYJNA – operacja o charakterze ekspedycyjnym (prowadzona poza terytorium podejmującego je państwa lub państw) zmierzająca do utrzymania lub odtworzenia stabilności i bezpieczeństwa w rejonie rozmieszczenia, a w konsekwencji stworzenia warunków do pełnego rozwiązania napięć i konfliktów na tym obszarze. Termin pokrewny do → operacji/misji pokojowych, lecz nie tożsamy, stosowany przede wszystkim w nomenklaturze wojskowej USA i państw sojuszniczych, w tym NATO. Operacje/misje stabilizacyjne [o./m.st.] stanowią reakcję na sytuację, gdy władze państwa lub państw, w których zostają one rozmieszczone, nie są zdolne do samodzielnego utrzymania pokoju i stabilności oraz zapewnienia bezpieczeństwa ludności. Dlatego też o./m.st. mogą być podejmowane w każdej fazie konfliktu: przed wybuchem walk, w trakcie ich trwania lub po ich zakończeniu. O./m.st. różnią się też znacznie stopniem intensywności stosowanej w ich ramach siły (w tym działań o charakterze przymusu – coercive), obejmując pełne spektrum wojskowych aktywności w tym względzie, począwszy od misji całkowicie pozbawionych elementu siłowego (np. w postaci doradztwa wojskowego i szkoleń) po tzw. działania kinetyczne o intensywności wojennej.
Do podstawowych kategorii o./m.st. należą działania z zakresu → pomocy humanitarnej (dostarczanie pomocy humanitarnej, ochrona ludności), operacje/misje pokojowe (w tym utrzymania oraz budowy pokoju), operacje antyterrorystyczne i zwalczania partyzantki, interwencje zbrojne w trakcie trwającego konfliktu, w tym przymuszające walczące strony do zakończenia walk. Zazwyczaj o./m.st. stanowią działania sił wielonarodowych (koalicyjnych), ale mogą mieć również charakter akcji jednostronnych, wówczas jednak powinny odbywać się z mandatem właściwej organizacji międzynarodowej (np. ONZ). Przeważnie wykonywane są z wykorzystaniem w sposób skoordynowany lub zintegrowany zarówno środków wojskowych, jak i pozamilitarnych. Ze względu na zróżnicowanie o./m.st. pod względem stopnia intensywności stosowanej siły, ich przebieg w ograniczonym stopniu regulowany jest przez zasady sformułowane w odniesieniu do operacji/misji pokojowych (konsensualność, bezstronność, minimalny poziom użycia siły), aczkolwiek natężenie elementu zbrojnego, w tym działań bojowych, powinno być w pełni proporcjonalne do poziomu zagrożenia i skali destabilizacji. Także kryteria sukcesu w o./m.st., rozumianego jako powstanie w wyniku ich prowadzenia zadowalającego poziomu stabilności i bezpieczeństwa w miejscu rozmieszczenia, wyznaczane są przez podmioty realizujące tego rodzaju działania. Dlatego czas trwania o./m.st. również może być bardzo zróżnicowany i trudny do określenia w momencie ich uruchomienia.
Działania określane jako o./m.st. podejmowano przede wszystkim od końca → zimnej wojny, a najważniejszymi ich przykładami były akcje koalicji międzynarodowych pod przywództwem USA (tzw. koalicji chętnych) przeciw talibom w Afganistanie w odpowiedzi na zamachy terrorystyczne z 11 września 2001 r. oraz podjęte przeciw Irakowi w 2003 r. Obecnie jednak pojęcie o./m.st. zastępowane jest w terminologii stosowanej przez siły zbrojne USA i ich sojuszników określeniem akcje stabilizacyjne, ze względu na fakt, iż termin jest częściowo zdezaktualizowany i nieadekwatny do faktycznego kształtu oraz charakteru działań stabilizacyjnych w środowisku międzynarodowym z wykorzystaniem środków wojskowych, które są przeważnie jedynie elementem szerszych form zaangażowania na rzecz budowy stabilizacji międzynarodowej i bezpieczeństwa, a nie samodzielną operacją. [Marek Madej]
Literatura: B. Balcerowicz, Siły Zbrojne w stanie pokoju, kryzysu, wojny, Warszawa 2010 • US Joint Publication, 3-07. Stability, 03.08.2016, https://irp.fas.org/doddir/dod/jp3_07.pdf [dostęp: 27.12.2022].