ORGANIZACJA TERRORYSTYCZNA – podmiot niepaństwowy – jak grupa, formacja, ugrupowanie, komórka, oddział, dowództwo terrorystyczne, skrzydło zbrojne ‒ które wykorzystuje przemoc do wymuszenia lub zaniechania pewnych zachowań politycznych. Przemoc jest podejmowana z premedytacją, celem wywołania ekstremalnego strachu u szerszej społeczności. Pojęcie organizacji terrorystycznej [o.t.], podobnie jak → terroryzmu, jest niejednoznaczne i zależne od państwocentrycznych interpretacji. Istnieje asymetryczna relacja między o.t. a aparatem bezpieczeństwa państwa. O.t. są grupami w tym sensie, że składają się z pewnej liczby członków, których łączy rodzaj struktury organizacyjnej, która istnieje przez pewien czas dla realizacji wspólnego celu o politycznym charakterze.
W literaturze oraz dokumentach organizacji międzynarodowych przyjmowane są dotyczące ich definicje. I tak np. zgodnie z regulacjami w UE „grupa terrorystyczna” oznacza grupę zorganizowaną złożoną z więcej niż dwóch osób, ustanowioną na przestrzeni czasu i działającą w uzgodniony sposób w celu popełniania przestępstw terrorystycznych. „Grupa zorganizowana” oznacza grupę, która nie jest przypadkowo sformowana w celu natychmiastowego dokonania przestępstwa bez potrzeby formalnego określenia ról członków grupy, ciągłości członkostwa lub rozwiniętej struktury. Nie należą do tej kategorii akty przemocy pojedynczych osób ani luźne, powoływane ad hoc struktury amorficzne.
O.t. różnią się pod względem wielkości, struktury organizacyjnej, celów politycznych i wsparcia udzielanego przez podmioty zewnętrze (np. państwa, → terroryzm państwowy). Grupy lub organizacje terrorystyczne można określić jako podmioty, które wykorzystują przede wszystkim taktyki i środki terrorystyczne do realizacji swoich celów politycznych. Nie wyklucza to użycia innych środków przemocy, jak np. walki partyzanckiej lub zastosowania metod pokojowych. Należy przy tym odróżnić o.t. od struktur dążących do kontroli terytorialnej, takich jak grupy rebelianckie, partyzanckie, organizacje paramilitarnych, milicje. Choć granica między tymi pojęciami może być umowna, co wykazuje analiza rozwoju i działania zmilitaryzowanych formacji Partii Boga (Hezbollah) w Libanie, Tamilskich Tygrysów Wyzwolenia Elamu (LTTE) na Sri Lance czy Rewolucyjnych Sił Wyzwolenia Kolumbii (FARC).
Pewną próbą kategoryzacji i standaryzacji o.t. jest tworzenie ich list na szczeblu globalnym, regionalnym i krajowym celem usprawnienia przeciwdziałania. Impulsem do państwowych oznaczeń były w USA raporty Patterns of Global Terrorism wydawane od połowy lat 80. XX w., a następnie lista zagranicznych o.t. publikowana od 1997 r. ONZ od 1999 r. na podstawie rezolucji → Rady Bezpieczeństwa tworzy listę osób i o.t. powiązanych z Osamą bin Ladenem, Al-Kaidą i talibami, a od grudnia 2015 r. poszerzono ją o powiązania z tzw. państwem islamskim. Po atakach Al-Kaidy z 11 września 2001 r. UE regularnie publikuje wykaz osób, grup i podmiotów, które w związku z uczestnictwem w atakach terrorystycznych podlegają sankcjom. Na liście tej znajdują się osoby i ugrupowania działające zarówno w UE, jak i poza jej terytorium. Większość organizacji umieszczanych na tych listach ma międzynarodową zdolność operacyjną.
Proces przyjmowania przez grupę ekstremistycznego systemu wartości, który rozwija się w odniesieniu do konkretnego ruchu politycznego, połączony jest z wyrażaniem aprobaty, wsparcia bądź wykorzystania przemocy politycznej i zastraszenia jako metody osiągania zmian w społeczeństwie lub zachęcania do tego osób trzecich. Zakłada się, że ugrupowanie terrorystyczne powstaje zgodnie z kilkoma scenariuszami, np. utajonego konfliktu i mobilizacji masowego ruchu, kontestacji wyników wyborów czy polityki zagranicznej, nasilenia walki zbrojnej, sporów terytorialnych, odrzucenia porozumienia pokojowego, rozłamu wewnątrz organizacji/ruchu. Przy tym uwarunkowania i katalizatory rozwoju terroryzmu jako aktywności grupowej mogą być kombinacją czynników indywidualnych, środowiskowych i systemowych. Dlatego główne cechy, formy działania i rodzaje o.t. pozostają katalogiem otwartym, odzwierciedlając dyskurs w obszarze badań nad → radykalizacją i nad terroryzmem.
Aktywność o.t. jest wielopoziomowa i umożliwiająca jej werbunek, szkolenie, promowanie określonych treści, finansowanie oraz przeprowadzanie operacji terrorystycznych. Ten ostatni element związany ze stosowaniem przemocy politycznej pozostaje kluczową cechą tych grup, co ma poważne konsekwencje dla: rekrutacji i szkolenia aktywistów; struktury organizacji; planowania operacyjnego i logistyki; metod komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej; pozyskiwania środków i materiałów; charakteru przywództwa. Szczebel operacyjny skorelowany jest ze szczeblem mobilizacyjnym, w tym ze strategią komunikacyjną i często aktywnością w przestrzeni publicznej, np. poprzez politykę medialną danego ugrupowania. O.t. może działać jako ruch lub partia polityczna oraz/lub jako podmiot gospodarczy poprzez tworzenie firm i organizacji zbierających fundusze. Grupy terrorystyczne mogą też służyć jako organizacje pomocy społecznej, świadcząc usługi dla określonych grup ludności.
Wyraźnie należy odróżnić motyw działania o.t. od innych form → przestępczości zorganizowanej, skoncentrowanych na zysku ekonomicznym, takich jak struktury mafijne, syndykaty, gangi przestępcze, → najemnictwo. Nie wyklucza to jednak, że ich członkowie dokonają wyboru „kariery terrorystycznej” ze względu na zaspokojenie potrzeb społeczno-ekonomicznych. Ponadto o.t. często podejmują działalność przestępczą (np. → pranie pieniędzy, → handel narkotykami, dziełami sztuki, kruszcami) lub współpracują z sieciami przestępczymi w celu finansowania i przeprowadzania operacji terrorystycznych (zdobycie broni, materiałów wybuchowych, sfałszowanych dokumentów). Dlatego w wielu krajach w stosunku do uczestnictwa, zakładania lub kierowania o.t. stosowana jest odpowiedzialność karna dotycząca przepisów dotyczących grupy przestępczej lub grupy zbrojnej. [Aleksandra Gasztold]
Literatura: C.J. Beck, E. Miner, Who Gets Designated a Terrorist and Why?, „Social Forces” 2013, nr 91(3) • A. Gasztold, Terroryzm jako główne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, red. R. Zięba, Warszawa 2018.