PLANOWANIE OBRONNE NATO – forma uzgodnień umożliwiających państwom członkowskim Sojuszu Północnoatlantyckiego odnoszenie korzyści politycznych i wojskowych ze wspólnej obrony i realizacji innych grupowych przedsięwzięć, w tym ustalania głównych obszarów polityki obronnej, uzyskiwania zdolności obronnych oraz wykorzystania ograniczonych zasobów obronnych, będących w ich posiadaniu. Celem kolektywnego planowania obronnego [pl.ob.] NATO jest stworzenie ram, w granicach których pl.ob. poszczególnych państw członkowskich jest harmonizowane z planowaniem Sojuszu jako całości, umożliwiając osiągnięcie wymaganych zdolności obronnych w najbardziej efektywny sposób. Choć pl.ob. wiąże się z pl. operacyjnym, jednak nie są one tożsame, celem pierwszego z nich jest bowiem gromadzenie zdolności, a drugiego ‒ ich wykorzystania do wypełnienia misji Sojuszu.

Procedury pl.ob. w relacjach władze NATO (komórki organizacyjne NATO) – państwa członkowskie są sprecyzowane i powszechnie stosowane, jednakże sposób realizacji wynikających z nich przedsięwzięć w krajach członkowskich jest pozostawiony w gestii tych państw. W procesie planistycznym władze Sojuszu nie narzucają rozwiązań i nie formułują dyrektyw w wymiarze ponadnarodowym, lecz jedynie wypracowują i następnie proponują, w obrębie ustalonych procedur, wymagania związane z funkcjonowaniem i rozwojem sojuszniczego potencjału obronnego. Kraje członkowskie zachowują suwerenność, jeśli chodzi o narodowe pl.ob., jednakże są zobligowane do uwzględnienia w nich zobowiązań wynikających z realizacji zasady kolektywnej obrony państw członkowskich Sojuszu.

Za całość problematyki pl.ob. oraz związaną z nim politykę odpowiada Komitet Polityki i Planowania Obronnego, który w imieniu najwyższego organu Sojuszu Rady Północnoatlantyckiej nadzoruje pracę komórek organizacyjnych NATO odpowiedzialnych za poszczególne dziedziny pl.ob. Sojuszu. W wypełnianiu swojej funkcji Komitet korzysta także z wiedzy ekspertów z różnych dziedzin objętych pl.ob. (posiedzenia z ich udziałem określane są jako „wzmocnione”). Za bezpośredni nadzór nad spójnością polityki i kierunków rozwoju zdolności Sojuszu odpowiada Rada Wykonawcza Rozwoju Zdolności. Skupia ona liderów adekwatnych cywilnych i wojskowych komórek organizacyjnych NATO zaangażowanych w rozwój zdolności Sojuszu, funkcjonuje jako rada sterująca wysiłkami sztabów związanych z rozwojem zdolności NATO, zgodnie z wytycznymi sformułowanymi przez właściwe komitety NATO. Praca Komitetu i Rady jest wspierana sztabowo przez personel pl.ob., w skład którego wchodzą cywilni i wojskowi eksperci funkcjonujący w różnych komórkach organizacyjnych Kwatery Głównej NATO i w Dowództwach Strategicznych. System pl.ob. NATO obejmuje 14 dziedzin planowania: planowanie sił; obronę powietrzną i przeciwrakietową; konsultacje, dowodzenie i kontrolę; planowanie lotnicze; logistykę; standaryzację i interoperacyjność; zasoby; wywiad; planowanie cywilne na wypadek sytuacji nadzwyczajnych; planowanie medyczne; uzbrojenie; naukę i technologię; cyberobronę; odstraszanie nuklearne.

Proces pl.ob. NATO przez lata swojego istnienia ulegał różnorodnym modyfikacjom. Zgodnie z obowiązującą metodologią wprowadzoną w 2016 r. realizowany jest w czteroletnim cyklu planowania, a swoim zakresem czasowym obejmuje perspektywę krótkoterminową (do 6 lat), średnioterminową (7‒19 lat) i długoterminową (ponad 20 lat), choć koncentruje się przede wszystkim na perspektywie krótko- i średnioterminowej. Jest to proces zorganizowany, kompleksowy, przejrzysty, pozwalający śledzić jego przebieg, umożliwia on przy wykorzystaniu narzędzi analitycznych i analiz ekspertów identyfikację i pozyskanie zdolności uznawanych za konieczne do realizacji misji NATO na poziomie jego ambicji. Proces pl.ob. skupia się na rozwijaniu zdolności Sojuszu w perspektywie średnio- i długookresowej, jakkolwiek może również uwzględniać nieoczekiwane wymagania wynikające z bieżących operacji. Zwiększenie jego przejrzystości zapewniane jest przez udział i wgląd państw członkowskich w prace Zespołu Sztabowego Planowania Obronnego, który nie jest stałą strukturą organizacyjną, lecz powołuje się go adekwatnie do potrzeb. Proces pl.ob. NATO składa się z pięciu podstawowych etapów realizowanych w okresie czterech lat. Pierwszy etap dotyczy sformułowania wytycznych politycznych, określających ogólne cele, które powinny zostać osiągnięte przez siły Sojuszu w wyniku realizacji procesu pl.ob. Wytyczne przekładają na potrzeby procesu planowania uzgodnioną politykę NATO, w tym treści obowiązujących, najważniejszych dokumentów strategicznych Sojuszu w sposób wystarczająco szczegółowy, aby ukierunkować prace planistyczne w poszczególnych dziedzinach pl.ob. Realizacja misji zdefiniowanych w wytycznych politycznych na przyjętym poziomie ambicji wymaga pewnych zdolności, które są identyfikowane na drugim etapie pl.ob. – określania minimalnych wymagań zdolności. Trzeci etap pl.ob. związany jest z dystrybucją minimalnych wymagań zdolności na państwa członkowskie, aby wypełnić je adekwatnymi siłami i środkami. Odbywa się to przez formułowanie propozycji pakietów celów zdolności. Cele zdolności mogą być osiągane nie tylko indywidualnie przez poszczególne państwa członkowskie, lecz także przez zespołowe wysiłki w ramach programów wielonarodowych i wspólne finansowanie w obrębie programów NATO. Czwarty etap procesu pl.ob. dotyczy implementacji przyjętych pakietów celów zdolności. Ma on formę ciągłego procesu, w którym adresaci celów zdolności osiągają wymagane zdolności, zgodnie z ustalonymi priorytetami i w podanym terminie. Ostatni, piąty etap odnosi się do przeglądu otrzymanych rezultatów implementacji pakietów celów zdolności. Dąży on do ustalenia, w jakim stopniu osiągnięto cele polityczne, w tym poziom ambicji NATO, przez implementację pakietów celów zdolności NATO. Realizacja tego etapu umożliwia ogólną ocenę stopnia, w jakim siły i zdolności Sojuszu są w stanie spełnić wymagania określone w wytycznych politycznych. [Lech Chojnowski]

Literatura: M. Banasik, L. Chojnowski, Aktualne problemy planowania obronnego Sojuszu Północnoatlantyckiego, „Myśl Wojskowa” 2006, nr 6 • L. Chojnowski, Planowanie obronne jako mechanizm osiągania zdolności obronnych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego [w:] ,,Inteligentna obrona – smart defence” – strategiczne podejście do osiągania zdolności obronnych państwa i sojuszu, red. M. Kubiński, R. Chrobak, D. Smolny, Warszawa 2016.