BAZA WOJSKOWA – zespół obiektów i urządzeń wojskowych znajdujący się na terytorium obcego państwa na podstawie umowy międzynarodowej; obejmuje: lotniska, porty oraz inne urządzenia morskie, obiekty garnizonowe, poligony i umocnienia lądowe, stanowiska wyrzutni rakiet, urządzenia łączności, rozpoznania i dowodzenia, poligony doświadczalne i laboratoria, obiekty wsparcia logistycznego. Baza wojskowa [b.w.] z reguły ma znaczenie strategiczne. Oddziały wojskowe mogą znaleźć się na terytorium innego państwa zarówno za jego zgodą, jak i wbrew jego woli, może to być przemarsz wojsk bądź pobyt stacjonarny. W czasie pokoju wojska stale przebywające na obcym terytorium rozmieszczane są w bazach, → garnizonach lub obozach. Tworzenie lądowych, powietrznych lub morskich b.w. jest elementem bezpieczeństwa zbiorowego i jest uzasadnione prawnomiędzynarodowymi zobowiązaniami państw do udzielania sobie wzajemnej pomocy. Prawnomiędzynarodowy status b.w. obcych państw funkcjonujących na terytorium danego kraju regulują umowy międzynarodowe zawierane między państwem przyjmującym a państwem zakładającym bazę. Zwierzchnictwo terytorialne na obszarze b.w. i zwierzchnictwo osobowe nad członkami jej personelu poza terytorium należą do państwa posiadającego bazę. Umowy o zakładanie b.w. rozstrzygają przede wszystkim o wzajemnym stosunku zwierzchnictwa terytorialnego i osobowego umawiających się stron. Umowy te zawierają często prawne definicje b.w. I tak w umowie z 2008 r. między RP a USA dotyczącej rozmieszczenia na terytorium RP antybalistycznych rakiet przechwytujących baza oznacza teren zamknięty na terytorium Polski używany przez siły zbrojne USA zgodnie z postanowieniami umowy i przez okres jej obowiązywania w celu rozmieszczenia na nim oraz użycia antybalistycznych rakiet przechwytujących. Baza stanowi uzgodniony obiekt i teren. Teren zamknięty oznacza zgodnie z polskim prawem obszar o ograniczonym dostępie ze względów bezpieczeństwa i obrony.

B.w. dzielą się na: 1. lądowe: materiałowo-techniczne; remontowe; ładowania akumulatorów; przeładunkowe; 2. powietrzne: lotnicze; lotniczo-techniczne; rakietowe; 3. morskie: morskie; brzegowe; manewrowe; pływające; przeładunkowe. B.w. pomimo rozwoju w zakresie nowoczesnej techniki wojskowej i uzbrojenia oraz zmiany charakteru konfliktów zbrojnych w dalszym ciągu odgrywają znaczącą rolę w polityce bezpieczeństwa państw i są istotnym elementem budowy stref wpływów, głównie przez USA, Francję, Wielką Brytanię, Rosję, Chiny. W trakcie trwających konfliktów pod auspicjami organizacji międzynarodowych, np. ONZ, NATO, UE, tworzone są doraźne b.w.
[Wiesław Śmiałek, Tadeusz Kubaczyk]

Literatura: B. Balcerowicz, Siły zbrojne w stanie pokoju, kryzysu, wojny, Warszawa 2010 • P. Ostaszewski, Międzynarodowe stosunki polityczne. Zarys wykładów, Warszawa 2010 • The Military Balance 2021, London 2021.