POZAMILITARNE OGNIWA OBRONNOŚCI – elementy systemu obronnego państwa mające na celu zaopatrywanie i wsparcie sił zbrojnych oraz zapewnienie warunków funkcjonowania struktur państwa, a także przetrwanie społeczeństwa. Są to wszystkie pozostałe, poza siłami zbrojnymi, ogniwa wykonawcze organów administracji publicznej,
inne podmioty i instytucje państwowe oraz przedsiębiorcy, na które to podmioty nakłada się lub zleca im wykonywanie zadań obronnych w ramach powszechnie obowiązującego prawa. Pozamilitarne ogniwa obronności [p.og.ob.] funkcjonują w ramach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemu obronnego państwa i są przeznaczone do przygotowania oraz działania sił zbrojnych, a także przetrwania ludności w czasie zagrożenia i wojny. Miejsce i rolę poszczególnych p.og.ob. wyznaczają stojące przed nimi zadania na rzecz sił zbrojnych i obronności kraju. Najważniejsze zadania obronne w czasie pokoju realizują polityczne, gospodarcze i administracyjne struktury państwa. Dotyczy to w szczególności polityki zagranicznej, wywiadu, produkcji i zakupu uzbrojenia oraz sprzętu wojskowego, wewnętrznej ochrony ludności i struktur państwowych, obrony cywilnej oraz powszechnej edukacji obronnej społeczeństwa.

P.og.ob. dzielą się na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze. Ogniwa informacyjne mają na celu obronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, przeciwdziałanie propagandzie i dezinformacji prowadzonej przez przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych. Działalność informacyjna zapewnia sprawne funkcjonowanie całego systemu obronności oraz rzetelne powiadamianie własnego społeczeństwa o rozwoju wydarzeń. Współcześnie jednym z priorytetowych zadań w dziedzinie doskonalenia obronności jest unowocześnianie infrastruktury informacyjnej państwa. Oznacza to konieczność szczególnej troski o rozwój sieci teleinformatycznej, systemów łączności przewodowej i bezprzewodowej oraz → cyberbezpieczeństwo. Duże znaczenie w realizacji zadań obronnych w czasie pokoju, kryzysu i wojny ma właściwe wykorzystanie mediów. Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania organów państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i pozazbrojnych oddziaływań w czasie kryzysu i wojny. Tworzą je wyspecjalizowane i funkcjonujące w czasie pokoju służby: → Policja, → Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, → Agencja Wywiadu, Państwowa Straż Pożarna, → Straż Graniczna, Służba Więzienna, → straż gminna/miejska itd. Ogniwa ochronne są przygotowywane do realizowania w ramach kryzysowego i wojennego funkcjonowania systemu obronnego państwa zwłaszcza takich zadań, jak → ochrona granicy, ochrona ważnych osób i obiektów, zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie przestrzegania nadzwyczajnych rygorów prawa w warunkach wojny. Szczególną rolę ochronną spełniają ogniwa → obrony cywilnej, realizujące przedsięwzięcia, których celem jest ochrona ludności, środowiska i mienia przed zagrożeniami mogącymi spowodować masowe straty. Ogniwa gospodarcze są to przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe i usługowe, mają one na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w warunkach kryzysu i wojny. Podstawowe zadania przedsiębiorstw zarówno państwowych, jak i prywatnych w dziedzinie obronności to tworzenie i utrzymywanie rezerw strategicznych na potrzeby obronne, prowadzenie w czasie wojny produkcji niezbędnej dla wojska oraz zaspokojenie podstawowych potrzeb ludności. Kluczową rolę i miejsce wśród ogniw gospodarczych zajmują przedsiębiorcy o szczególnym znaczeniu dla obronności państwa.

Zadania pozamilitarnych ogniw obronnych można ująć w cztery grupy: zapewnienie ochrony ludności i struktur państwa w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i na wypadek wojny; zasilanie zasobami ludzkimi i materiałowymi SZ RP; wsparcie moralne i duchowe wojsk własnych i sojuszniczych prowadzących operacje na terytorium RP; zapewnienie materialnych i duchowych podstaw egzystencji ludności i jej przetrwania w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. [Marian Kuliczkowski]

Literatura: M. Kuliczkowski, Pozamilitarne przygotowania obronne w Polsce. Próba systematyzacji procesualnych oraz funkcjonalnych aspektów przygotowań, Warszawa 2016 • W. Kitler, Organizacja bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Toruń 2018 • Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa, red. J. Pawłowski, B. Zdrodowski, M. Kuliczkowski, Toruń 2020.