PRANIE PIENIĘDZY – (ang. money laundering) jest przestępstwem popełnianym w celu zalegalizowania środków pochodzących z popełnienia czynu zabronionego poprzez wykorzystanie różnych mechanizmów udaremniających lub utrudniających stwierdzenie ich przestępczego pochodzenia. Proceder prania pieniędzy [pr.p.] jako proces można podzielić na trzy fazy: 1. lokowania – wprowadzenie do obrotu finansowego; 2. maskowania – odseparowanie środków od nielegalnego źródła; 3. integracji – stworzenie i wyjaśnienie pochodzenia posiadanych środków finansowych.
W Polsce pr.p. w myśl k.k. jest definiowane jako przyjmowanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, pomaganie w przenoszeniu własności lub posiadania albo podejmowania innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępczego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, wykrycie, zajęcie lub orzeczenie przepadku środków płatniczych, instrumentów finansowych, papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych lub innego mienia ruchomego lub nieruchomości, pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. Kluczowym polskim aktem prawnym regulującym zagadnienie pr.p. jest ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Pr.p. jest domeną → przestępczości zorganizowanej, → przestępczości transnarodowej. Międzynarodowy charakter współczesnej przestępczości zorganizowanej sprawił, że w procesie pr.p. wykorzystywane są mechanizmy w ramach więcej niż jednej jurysdykcji państwowej. Dla zwiększenia skuteczności zwalczania tego procederu w 1989 r. na szczycie G‑7 została powołana Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (ang. Financial Action Task Force) w celu wypracowania międzynarodowych standardów w zakresie przeciwdziałania pr.p. oraz finansowaniu terroryzmu i innych powiązanych zagrożeń dla międzynarodowego systemu finansowego. Jednym ze standardów jest konieczność utworzenia jednostki analityki finansowej, która pełni kluczową rolę w narodowych systemach przeciwdziałania pr.p. Jej głównym zadaniem jest otrzymywanie i analizowanie raportów o podejrzanych transakcjach oraz innych informacji istotnych z punktu widzenia pr.p., przestępstw bazowych oraz finansowania terroryzmu, a także przekazywania tych analiz odpowiednim organom w ramach współpracy krajowej i międzynarodowej.
W Polsce organami informacji finansowej są minister właściwy ds. finansów publicznych jako naczelny organ informacji finansowej oraz Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF). Generalny Inspektor wraz z odpowiednią komórką organizacyjną wyodrębnioną w strukturze Ministerstwa Finansów tworzą polską jednostkę analityki finansowej.
Zgodnie z danymi → Europolu najczęstszymi przestępstwami bazowymi związanymi z pr.p. są handel narkotykami (49%) oraz oszustwa (33%). Większość grup i sieci przestępczych (68%) stosuje podstawowe metody pr.p., takie jak inwestowanie w nieruchomości lub towary o dużej wartości. Niektóre polegają na nieco bardziej wyrafinowanych metodach, takich jak korzystanie z firm obracających dużą ilością gotówki. Ponad 80% siatek przestępczych działających w UE wykorzystuje legalne struktury biznesowe do prania dochodów pochodzących z przestępstwa i ponownego wprowadzania ich do systemu finansowego. [Maciej Kluczyński]
Literatura: Europol, European Union Serious and Organised Crime Threat Assessment, A Corrupting Influence: The Infiltration and Undermining of Europe’s Economy and Society by Organised Crime, Luxembourg 2021• Generalny Inspektor Informacji Finansowej, Krajowa ocena ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, Warszawa 2019 • UNCTAD, UNODC, Conceptual Framework for the Statistical Measurement of Illicit Financial Flows, Vienna 2020.