PRASKIE ZOBOWIĄZANIA NA RZECZ ZDOLNOŚCI – (ang. Prague Capability Commitment, PCC) zobowiązanie ukierunkowane na podniesienie zdolności NATO, zwłaszcza w kontekście nowych wyzwań związanych z zagrożeniem międzynarodowym terroryzmem, przyjęte na szczycie Sojuszu w Pradze w 2002 r., a następnie potwierdzone na szczytach w 2004 i 2006 r. Nadrzędnym celem PCC było pilne rozwinięcie zdolności umożliwiających Sojuszowi prowadzenie swoich misji, gdziekolwiek zajdzie taka potrzeba. W celu wsparcia transformacji sił zbrojnych Sojuszu do nowych pozimnowojennych uwarunkowań środowiska bezpieczeństwa, a także zmniejszenia dysproporcji zdolności pomiędzy USA i europejskimi państwami członkowskimi NATO, na przełomie XX i XXI w. podjęto trzy następujące po sobie i uzupełniające się inicjatywy ‒ przed PCC w 1999 r. Inicjatywę zdolności obronnych, a w 2011 r. koncepcję Inteligentnej obrony.

Stwierdzony po zakończeniu → zimnej wojny problem niedoboru zdolności NATO wiązał się ze zmianą → środowiska bezpieczeństwa. Zmienił się charakter misji Sojuszu – ze stosunkowo statycznej wojny lądowej na dużą skalę (w celu odparcia agresji państw → Układu Warszawskiego) na złożone operacje nowego typu ukierunkowane na różnorodne nietradycyjne zagrożenia, takie jak: → terroryzm, proliferacja broni masowego rażenia czy → konflikty etniczne. Nowe wymagania dla sił zbrojnych ujawniły się w pełni w operacjach NATO prowadzonych na przełomie XX i XXI w., począwszy od konfliktów zbrojnych na Bałkanach, a skończywszy na wojnie w Afganistanie. Skuteczne podjęcie i długotrwałe prowadzenie tego typu operacji wymagało posiadania sił zbrojnych charakteryzujących się: wysoką gotowością do podjęcia operacji, zdolnością do szybkiego przegrupowania nawet do odległych pozatraktatowych rejonów i długotrwałego prowadzenia operacji w rejonie pozbawionym infrastruktury, bez wsparcia państwa gospodarza, w nieprzyjaznym środowisku społecznym.

W ramach PCC państwa członkowskie przyjęły zobowiązania w 400 szczegółowych obszarach, krytycznych dla efektywnego prowadzenia operacji Sojuszu, w których zidentyfikowano duże niedobory zdolności. Owe zobowiązania zawierały się w ośmiu kategoriach zdolności: 1. → obrona przed bronią masowego rażenia: chemiczną, biologiczną, radiologiczną i nuklearną; 2. wywiad, rozpoznanie i przechwyt celów; 3. rozpoznanie sytuacji naziemnej z powietrza; 4. dowodzenie, kontrola i komunikacja; 5. efektywność walki, włączając w to środki precyzyjnego rażenia i obezwładnianie obrony powietrznej przeciwnika; 6. strategiczny transport powietrzny (zwłaszcza ładunków ponadwymiarowych, wymagających szerokokadłubowych samolotów transportowych) i morski; 7. tankowanie w powietrzu; 8. zdolne do przerzutu jednostki wsparcia walki i zabezpieczenia działań. PCC w przeciwieństwie do wcześniejszej Inicjatywy zdolności obronnych oparte zostały na konkretnych zobowiązaniach podjętych przez poszczególne państwa członkowskie, wraz ze wskazaniem terminu ich realizacji. W swoich założeniach PCC miały: 1. promować i wspierać rozwijanie współpracy międzynarodowej, w tym przez prowadzenie wspólnych (wielonarodowych) programów, tym samym umożliwiając mniejszym krajom łączenie swoich zasobów w celu pozyskania zdolności, których samodzielnie nie byłyby w stanie pozyskać; 2. umożliwić specjalizację państw członkowskich w dziedzinach, w których mają największy potencjał (międzynarodowy podział ról – specjalizacji); 3. być realistyczne pod względem ekonomicznym; 4. stanowić wyzwanie dla państw członkowskich; 5. być transparentne w stosunku do przedsięwzięć UE, realizowanych w ramach Europejskiego planu działań w zakresie zdolności, umożliwiając wzajemne wzmacnianie zdolności NATO i UE. W ramach przyjętych zobowiązań przeprowadzono wiele działań, m.in.: Holandia podjęła się przewodnictwa grupie państw w konwersji konwencjonalnych bomb lotniczych na kategorię środków precyzyjnego rażenia; Niemcy zobowiązały się do kierowania konsorcjum, aby pozyskać zdolności strategicznego transportu powietrznego; Hiszpania zdecydowała się na przewodzenie grupie państw, której celem było wylizingowanie „cystern powietrznych” do tankowania w powietrzu; Norwegia i Dania zajęły się koordynacją zakupów platform do transportu morskiego; Czechy skoncentrowały się na przeciwdziałaniu broni masowego rażenia.

Większość raportów dotyczących postępów wypełniania zobowiązań ma charakter niejawny, jednak z ogólnie dostępnych publikacji NATO wynika, że uzyskano rzeczywisty postęp w podnoszeniu zdolności Sojuszu. W przewodniku wydanym przed szczytem NATO w 2006 r. stwierdzono, że 70% z ok. 400 przyjętych zobowiązań miało być zrealizowanych do końca 2008 r., a pozostałe do końca 2009 r. i w latach późniejszych. [Lech Chojnowski]

Literatura: L. Chojnowski, Planowanie obronne jako mechanizm osiągania zdolności obronnych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego [w:] ,,Inteligentna obrona – smart defence” – strategiczne podejście do osiągania zdolności obronnych państwa i sojuszu, red. M Kubiński, R. Chrobak, D. Smolny, Warszawa 2016 • NATO: Building New Capabilities For New -Challenges, Washington 2002 • NATO Handbook, Public Diplomacy Division, Brussels 2006.