PRZEMOC ZBROJNA – sposób rozwiązywania konfliktów międzynarodowych lub pomiędzy zorganizowanymi grupami społecznymi lub politycznymi poprzez zastosowanie środków walki zbrojnej. Istotą stosowania przemocy zbrojnej [prz.zbr.] jest wymuszenie na stronie przeciwnej oczekiwanego zachowania, np. politycznego. Prz.zbr. występuje nie tylko poprzez jej fizyczne zastosowanie, ale również groźbę jej użycia. Podmioty stosujące prz.zbr. to nie tylko państwa, ale i → aktorzy niepaństwowi (ekstremistyczne ugrupowania, np. etniczne i religijne, kartele narkotykowe i przemytnicze itd.).

Prz.zbr. może być realizowana w formie: demonstracji siły, blokady zbrojnej, przewrotu wojskowego, incydentów zbrojnych, interwencji zbrojnej oraz wojny. Jest nadal prawnym instrumentem polityki podmiotów prawnych na arenie międzynarodowej do osiągania interesów politycznych, jednakże jej zastosowanie powinno być zgodne z międzynarodowym prawem konfliktów zbrojnych, w zakresie zarówno stosowania środków walki zbrojnej, jak i kwestii humanitarnych oraz praw człowieka.

Prz.zbr. spełnia różne funkcje, takie jak: 1. odstraszania – wyraża się w posiadaniu sprawnych instrumentów do podjęcia działań i ich wysokiej determinacji do podjęcia działania; 2. stabilizacyjna – wyraża się w utrzymaniu pokoju lub niedopuszczeniu do eskalacji sytuacji konfliktowej; eskalacji napięć – polega na stosowaniu przemocy, która nie jest prawnie uzasadniona i powoduje wzrost napięć; rozstrzygająca – wskazuje na stosowanie prz.zbr. jako ostatecznej metody do osiągnięcia podstawy do politycznego porozumienia stron konfliktu.

Sztokholmski Instytut Badań nad Pokojem (SIPRI) w swoich systematycznych raportach i zestawieniach statystycznych stosuje współcześnie m.in. kategorię „zorganizowana przemoc zbrojna”, która odnosi się do następujących form: 1. konfliktu zbrojnego, czyli sporu o władzę lub terytorium z użyciem sił zbrojnych, w którym walczą oddziały wojskowe dwóch skonfliktowanych stron, podległe co najmniej jednemu rządowi lub jednej zorganizowanej i uzbrojonej strukturze; 2. konfliktu niepaństwowego, czyli użycia
siły zbrojnej między dwoma zorganizowanymi grupami zbrojnymi, z których żadna nie podlega władzy państwowej; 3. przemocy jednostronnej, co odnosi się do użycia sił zbrojnych podległych władzy państwowej lub przez formalnie zorganizowaną grupę przeciwko cywilom. [→ konflikt zbrojny; przemoc; walka] [Andrzej Czupryński]

Literatura: A. Czupryński, Sztuka wojenna a humanitaryzm działań zbrojnych, „Zeszyty Problemowe TWO” 2010, nr 3 • A. Czupryński, Przemoc militarna we współczesnym świecie [w:] Współczesne bezpieczeństwo militarne, red. M. Kubiak, A. Turek, Siedlce 2012 • A. Czupryński, Użycie siły militarnej w kształtowaniu bezpieczeństwa [w:] Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe w regionie Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki (MENA) u progu XXI wieku, red. R. Bania, K. Zdulski, Łódź 2012.