PRZEMYT – nielegalne przemieszczanie towarów, zwierząt, ludzi między państwami i obszarami celnymi. Przemyt [prz.] odbywa się z naruszeniem obowiązującego prawa, poprzez m.in. pominięcie opłat celnych, podatkowych, akcyzowych oraz innych należności wobec państwa. Przestępstwo to podlega – zależnie od rodzaju prz. – przepisom prawa karnoskarbowego oraz karnego. Prz. dotyczy przede wszystkim działalności grup przestępczych [→ przestępczość zorganizowana]. Czynniki sprzyjające prz. to głównie: kryzys gospodarczy – ubożenie społeczeństwa i przenoszenie działalności do szarej strefy; niski poziom kar za przestępstwa w zakresie prz. i obrotu nielegalnie sprowadzonymi towarami; masowość dostępu do towarów będących przedmiotem prz. w krajach, w których następuje organizacja prz.; łatwość rozprowadzania towaru; brak społecznego potępienia dla handlu nielegalnie sprowadzonymi towarami; położenie geograficzne sprzyjające przebiegowi głównych szlaków komunikacyjnych (np. ze wschodu na zachód Europy); duży zysk, który związany jest z różnicą cen towarów pomiędzy krajami. Zyski uzyskane z działalności przemytniczej często inwestowane są w inne formy przestępczości i działalność terrorystyczną.

Towary, które najczęściej podlegają przemytowi, to narkotyki, papierosy, alkohol, paliwo; ponadto większość państw zwalcza w szczególności prz. materiałów radioaktywnych, niebezpiecznych odpadów oraz broni. Proceder obejmuje także prz. zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem. W XXI w. nastąpił rozwój masowych → migracji i związany z tym przemyt ludzi [→ migracja nielegalna].

W Polsce istotną rolę w walce z prz. odgrywa Służba Celno-Skarbowa wyodrębniona w ramach Krajowej Administracji Skarbowej, do której zadań należy m.in. zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa obszaru celnego Wspólnoty Europejskiej, w tym zgodności z prawem przywozu oraz wywozu towarów z tego obszaru, a także wykonywanie obowiązków w zakresie podatku akcyzowego. [Norbert Malec]

Literatura: B. Hołyst, Kryminologia, Warszawa 2022 • M. Kluczyński, Przeciwdziałanie procederom handlu ludźmi i przemytu migrantów w Polsce, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2014, nr 11(6) • K. Turaliński, Podatek VAT. Oszustwa podatkowe, przemyt i zorganizowana przestępczość skarbowa, Warszawa 2022.