PRZESTĘPCZOŚĆ ZORGANIZOWANA – działania związków przestępczych utworzonych i funkcjonujących z chęci zysku, z prawdopodobnym użyciem siły, szantażu, korupcji itd. Ta prosta definicja stosowana w polskiej literaturze przedmiotu nie wyczerpuje jednak cech zjawiska. Charakteryzując przestępczość zorganizowaną [przest.zor.] należy wskazać na następujące elementy: działalność z chęci zysku; działalność bezterminowa bądź długoterminowa; podział ról, zadań bądź kompetencji pomiędzy członkami grupy; określona hierarchia; dyscyplina oraz wewnętrzna kontrola; stosowanie przemocy lub innych środków zastraszania; popełnianie przestępstw mających duży ciężar gatunkowy; działalność w skali międzynarodowej; → pranie pieniędzy. Prowadzenie zorganizowanych działań przestępczych wyróżnia również wywieranie wpływu na organy i struktury ekonomiczne, polityczne, sądowe, administracji publicznej czy mediów oraz zdolność do infiltrowania legalnych podmiotów i mechanizmów w celu formalnego wprowadzania w obieg dochodów z działalności przestępczej.

Zorganizowane struktury przestępcze różnią się historią powstania, rozmiarem, zasięgiem geograficznym, relacją ze strukturami władzy, zakresem i stopniem zastosowania nielegalnych i legalnych działań i instrumentów, które mają na celu uzyskanie dochodu lub powstrzymanie organów ścigania w wykryciu działalności przestępczej. W praktyce funkcjonują różne formy zorganizowanych grup przestępczych. W ramach przest.zor. nielegalne struktury obejmują swoją kontrolą różne dziedziny życia społeczno-gospodarczo i politycznego. Część z nich dokonuje specjalizacji w popełnianiu określonych przestępstw, inne zaś mogą prowadzić działalność wielokierunkową określaną mianem multiprzestępczej. Wyróżnia się m.in. wąski bądź szeroki model przest.zor. Model wąski odnosi się do silnie zhierarchizowanej struktury, organizacji, sieci powiązań. W tym ujęciu przest.zor. jest przedstawiana jako struktura mafijna, która stanowi pewien alternatywny system wobec struktury państwowej, grupy przestępcze często dążą nie tylko do osiągnięcia zysku, ale także do zdobycia władzy. W ujęciu szerokim przest.zor. jest postrzegana jako luźniejsze grupy, które są nastawione na zysk, wykorzystują istniejące prawne, społeczne oraz rynkowe możliwości.

Przest.zor. doskonali formy działania, wykorzystuje nowoczesne technologie i nowe rozwiązania techniczne. Cechuje ją elastyczność i różnorodność form, łatwość przystosowania
do zmian w strukturach społecznych i gospodarczych, a także dostosowanie reakcji do przedsięwziąć kontrolnych i wykorzystywanie słabości legalnego aparatu władzy.

Przest.zor. stanowi współcześnie ważny problem w całym świecie; zarówno państwa, jak i organizacje międzynarodowe muszą koordynować swoje działania, co odbywa się (w różnych zakresach i z różną skutecznością) zarówno w skali globalnej, np. pod auspicjami ONZ, jak i na płaszczyźnie regionalnej. Przest.zor. coraz częściej ma charakter ponadpaństwowy, transgraniczny [→ przestępczość transnarodowa; przestępczość transgraniczna]. Według danych UE 70% grup przestępczych działa w ponad trzech państwach członkowskich. Najczęstsze formy przest.zor. w Europie to → handel narkotykami, → cyberprzestępczość, oszustwa akcyzowe, przemyt migrantów oraz → handel ludźmi. [Paulina Storska]

Literatura: P. Łabuz, I. Malinowska, M. Michalski, Przestępczość zorganizowana. Aspekty prawne i kryminalno-kryminalistyczne, Warszawa 2022 • E.W. Pływaczewski, Przestępczość zorganizowana, Warszawa 2011.