RATOWNICTWO WOJSKOWE – rodzaj działań ratowniczych wyspecjalizowanych oddziałów lub pododdziałów SZ RP, prowadzonych samodzielnie lub we współpracy z cywilnymi jednostkami ratowniczymi z racji znacznego potencjału ludzkiego, organizacyjnego, specjalistycznego wyposażenia materiałowo-technicznego, wyszkolenia oraz utrzymywania stałej gotowości do działań o charakterze militarnym i niemilitarnym.
W ramach SZ RP szczególne zadania w zakresie ratownictwa wykonują: Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa; wojska chemiczne, w tym specjalistyczne jednostki ratownicze: chemiczne i radiacyjne zespoły awaryjne; wojska inżynieryjne; wojska obrony terytorialnej; lotnicze zespoły poszukiwawczo-ratownicze. Wojska te ze względu na zadania, strukturę organizacyjną, lokalizację oraz wyposażenie w specjalistyczny sprzęt są szczególnie predysponowane do udziału w działaniach ratowniczych oraz współpracy z siłami cywilnymi.
Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa stanowi część → Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Została utworzona na podstawie ustaw o Państwowej Straży Pożarnej (PSP) oraz ochronie przeciwpożarowej. Służba ta wykonuje takie zadania, jak: prowadzenie akcji ratowniczych na terenach będących w zarządzie SZ RP; udzielanie pomocy PSP w prowadzeniu akcji ratowniczych; rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń na terenach będących w zarządzie SZ oraz egzekwowanie ich usunięcia. Wojska chemiczne wykorzystywane są w akcjach ratowniczych zwłaszcza z zakresu: odkażania i dezaktywacji terenu; odkażania i dezaktywacji przejść niezbędnych do prowadzenia akcji ratowniczej w rejonie porażenia; odkażania i dezaktywacji miejsc niezbędnych dla elementów ratowniczych; działalności związanej z szybkim ratowaniem ludzi, usuwaniem pozostałości poawaryjnych oraz przywracaniem środowiska naturalnego do stanu sprzed zdarzenia. Są przeznaczone do lokalizacji, oceny i likwidacji skutków awarii chemicznych i wypadków radiacyjnych w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi obrony narodowej oraz udzielania pomocy w przypadku awarii w cywilnych zakładach pracy, obiektach oraz innych podmiotach układu pozamilitarnego.
Wojska inżynieryjne są podstawowym rodzajem wojsk przeznaczonych do udziału w zagrożeniach związanych z działaniem sił przyrody. W zależności od przeznaczenia dzielą się na pododdziały, oddziały i związki taktyczne: saperskie, pontonowe, desantowo-przeprawowe, inżynieryjno-drogowe, wojska kolejowe, maszyn inżynieryjnych i inne. Ze względu na posiadanie specjalistycznego sprzętu, w tym gąsienicowych transporterów pływających, maszyn inżynieryjno-drogowych oraz mostów czołgowych, są w stanie: ewakuować ludność i jej mienie z terenów zagrożonych lub objętych kataklizmem; prowadzić prace inżynieryjne związane z doraźną naprawą i umacnianiem obiektów infrastruktury komunalnej; dowozić żywność, wodę pitną, leki dla ludności z zagrożonych terenów; prowadzić w czasie działań wojennych akcje ratownicze na rzecz wojska i ludności cywilnej w rejonach masowych zniszczeń, porażeń oraz chemicznego i radiacyjnego skażenia terenu.
Wojska obrony terytorialnej biorą udział w akcjach ratowniczych oraz uzupełniają siły niemilitarne na terenie całego kraju, gdyż funkcjonują we wszystkich województwach. W sytuacji zagrożenia do ich podstawowych zadań należy: ostrzeganie i alarmowanie przed zagrożeniem; prowadzenie działań ratowniczych; zabezpieczenie i ochrona pozostawionego mienia; opieka socjalna i pomoc medyczna ludności ewakuowanej z miejsc zagrożenia; udział we wstępnym odtwarzaniu i odkażaniu terenu w rejonie akcji ratowniczej.
Lotnicze zespoły poszukiwawczo-ratownicze funkcjonują w ramach Cywilno-Wojskowego Ośrodka Koordynacji Poszukiwania i Ratownictwa Lotniczego (ARCC). Do głównych zadań tych zespołów należy poszukiwanie i ustalenie miejsca katastrof lotniczych, określenie ich stanu oraz podejmowanie działań ratowniczych. Operują w polskim rejonie informacji powietrznej (przestrzeń powietrzna), obejmując swoimi działaniami obszar lądowy oraz morski. Na obszarach morskich stanowią wsparcie w działaniach ratowniczych dla Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa SAR. [Aleksandra Skrabacz, Patryk Toczyński]
Literatura: M. Górecki, Cywilno-Wojskowy Ośrodek Koordynacji Poszukiwania Ratownictwa Lotniczego, „Lotnictwo” 2019, nr 4‒5 • J. Kutyła, Udział wojsk obrony przeciwchemicznej i kierunki ich doskonalenia w działaniach wspierających elementy systemów ratownictwa państwa, Warszawa 2001 • R. Żuchowski, Ratownictwo inżynieryjne, „Saper” 2002, nr 5.