BEZPIECZEŃSTWO EMOCJONALNE – ograniczenie do minimum negatywnych konsekwencji psychicznych związanych ze stanem oscylacji między → poczuciem zagrożenia a → poczuciem bezpieczeństwa, zależne od indywidualnej percepcji sytuacji oraz poziomu zaufania jednostki do siebie i swojego otoczenia. W psychologicznym ujęciu termin sytuacja rozumie się jako dynamiczny, raptownie ulegający zmianom układ stosunków między człowiekiem i innymi elementami otoczenia. Pewne ich typy stanowią → zagrożenie dla bezpieczeństwa emocjonalnego [bezp.em.]. Są to m.in. sytuacje nowe – gwałtownie przebiegające i niespodziewane oraz kryzysowe, które stanowią zagrożenie szczególnie wtedy, kiedy wymagają jakiegoś rodzaju rozstrzygnięcia (w postaci dokonania wyboru lub podjęcia decyzji i w dalszej kolejności celowego działania). Sytuacyjnie może wystąpić pozorne poradzenie sobie z → kryzysem, które może znaleźć przełożenie na zagrożenie, kryzys przekształca się w formę chroniczną – blokuje możliwość rozwoju i prawidłowe funkcjonowanie społeczne. Innym rodzajem zagrożenia bezp.em. jest stan niewiedzy prowadzący do niepokoju i reakcji stresowej. Zagrożenie bezp.em. prowadzi do zaburzenia funkcjonowania w sferze społecznej, poznawczej i emocjonalnej. Dochodzić może do utraty zdolności rozwiązywania problemów i immobilności psychicznej, czyli zablokowania możliwości działania poprzez negatywne emocje (np. takie jak intensywny lęk, złość i rozpacz).

Odnosi się to ściśle do koncepcji hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa, w ramach której wyróżniane są m.in.: potrzeba kochania i bycia kochanym; plasująca się wyżej w tym zestawieniu potrzeba samodoskonalenia się w poczuciu bezpieczeństwa; potrzeba uświadomienia sobie wartości własnego bezpieczeństwa (będąca zwieńczeniem podstawowych potrzeb bezp.em. ludzi). Potrzeba kochania i bycia kochanym może motywować do silnego poczucia odpowiedzialności za bezpieczeństwo i sprawiać, że przywiązuje się do niego zwiększoną uwagę. Potrzeba samodoskonalenia się w poczuciu bezpieczeństwa może redukować potencjalnie negatywne zachowania wpływające na bezpieczeństwo, takie jak lekkomyślność i niedbalstwo. Zdolność samokontroli, fizjologiczne pragnienie bezpieczeństwa oraz poczucie odpowiedzialności za bezpieczeństwo wywołują u ludzi skłonność do podjęcia złożonych starań w celu zapewnienia bezpieczeństwa jednostkom i organizacjom.

Potrzeby bezp.em. mają co najmniej kilka podstawowych funkcji, takich jak pobudzanie, mobilizowanie, przypominanie i przekonywanie. Mają na celu wzmocnienie poczucia odpowiedzialności ludzi za bezpieczeństwo oraz regulowanie i ograniczanie niebezpiecznych zachowań.

Pozycja jednostki na kontinuum między poczuciem zagrożenia i poczuciem bezpieczeństwa wiąże się ściśle z indywidualnym wzorcem reakcji emocjonalnych w odpowiedzi na daną sytuację. Wzorzec ten kształtuje się na bazie doświadczenia, zdolności poznawczych, temperamentu, zmiennych osobowościowych, umiejętności werbalizowania granic i potrzeb, poczucia sprawczości. To, w jakim miejscu na omawianym kontinuum bezp.em. znajduje się osoba, szacuje się identyfikując zachowania określone na podstawie badań populacyjnych. [Izabela Parfimczyk, Ireneusz Dziubek]

Literatura: E.M. Marciniak, Psychologiczne aspekty poczucia bezpieczeństwa [w:] Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa. Wybrane zagadnienia, red. S. Sulowski, M. Brzeziński, Warszawa 2009 • S.M. Vincent, Emotional Safety in Adventure Therapy Programs: Can it Be defined?, „Journal of Experiential Education” 1995, nr 18(2) • B. Wang, L. Huang, C. Wu, Emotional Safety Culture. A New and Key Element of Safety Culture, „Process Safety Progress” 2018, nr 37(2).