RYZYKO – w potocznym rozumieniu oznacza miarę lub ocenę → zagrożenia czy niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji podjęcia decyzji. Ryzyko [ryz.] uświadomione staje się kluczowym kryterium decyzyjnym w każdym obszarze funkcjonowania człowieka. Należy odróżniać pojęcie ryz. od niepewności, gdyż istnieje ono niezależnie od tego, czy osoba, której ono dotyczy, jest go świadoma, czy nie. Ryz. jest nieodłącznie związane z przyszłością, dotyczy wyłącznie zdarzeń, które dopiero nastąpią.

W naukach ekonomicznych wskazuje się na dwa ujęcia: 1. neutralne, które ukazuje ryz. jako możliwość nieosiągnięcia zamierzonego wyniku; 2. negatywne, zgodnie z którym ryz. stanowi zagrożenie poniesienia straty czy niezrealizowania celu, do którego dążono. Według ujęcia słownikowego ryz. oznacza: 1. jakieś niekorzystne lub niepożądane zdarzenie z możliwością, że ono nastąpi; 2. działanie, które wiąże się z pewnym niebezpieczeństwem i może przynieść niekorzystne lub niepożądane skutki, a także podejmowanie takich działań. Dyskusje nad różnymi ujęciami doprowadziły do czterech zasadniczych wniosków dotyczących natury ryz.: 1. nie jest ono czymś jednorodnym, a zatem nie jest możliwe podanie jednej uniwersalnej i jednoznacznej definicji tego pojęcia; 2. ryz. występuje w co najmniej dwóch aspektach: obiektywnym oraz subiektywnym; 3. ryz. może być badane w różnych kontekstach, np. jako niebezpieczeństwo, hazard, niepewność, prawdopodobieństwo; 4. ryz. jest czymś zmiennym i stadialnym, czyli jest raczej procesem niż stanem otoczenia.

Ryz. jest kategorią wszechobecną w działalności człowieka i obejmuje wszystkie jej dziedziny. Można badać i definiować ryz. w zależności od określonego aspektu, czyli ujęcia oraz kontekstu. Współczesne społeczeństwa opisywane są w kategoriach społeczeństwa ryz., co jest wyznaczane przez wiele zjawisk (np. choroby, bezrobocie, konflikty zbrojne, zagrożenia bezpieczeństwa, także intelektualnego), będących źródłem lęków i niepokojów. A zatem w pewnym sensie pojęcie to ma charakter socjologiczny, ponieważ dotyczy charakterystycznych cech współczesnego człowieka w rozwiniętym społeczeństwie, które podlega coraz częściej zdywersyfikowanym niebezpieczeństwom (np. → terroryzm) i → katastrofom, a z drugiej strony dąży do → bezpieczeństwa społecznego. Sytuacja współczesnych ludzi jest implikowana przez niedający się wyeliminować poziom ryz. W czasach późnej nowoczesności ryz. jest permanentnym elementem podejmowanej przez ludzi aktywności. W zależności od przyjętego kryterium oceny istnieje wiele klasyfikacji, jedna z nich wyróżnia następujące rodzaje ryz.: strategiczne, operacyjne, finansowe, osobowe, projektowe, ubezpieczeniowe. [→ ryzyko bezpieczeństwa; ryzyko operacyjne; zarządzanie ryzykiem] [Andrzej Pieczywok]

Literatura: U. Beck, Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności, Warszawa 2004 • J. Gierszewski, A. Pieczywok, Społeczny wymiar bezpieczeństwa człowieka, Warszawa 2019 • T. Kaczmarek, Zarządzanie ryzykiem. Ujęcie interdyscyplinarne, Warszawa 2010.