SAMOOBRONA – bardzo szerokie pojęcie odnoszące się zarówno do jednostki, jak i zbiorowości społecznych, państw. Stanowi naturalną formę indywidualnej obrony człowieka przed zagrożeniami fizycznymi oraz formę obronną organizacji i grup społecznych. Pojęcie to obejmuje samoistny opór i samoochronę samego siebie, działanie obronne, ochronne i zapobiegawcze. Poza sensem potocznym oznaczającym każdy sposób obrony używa się tego terminu do określenia sztuk walki (bez użycia broni lub przy użyciu przedmiotów użytku codziennego). Samoobrona [sam.] to element → obrony cywilnej będącej częścią niemilitarnego elementu składowego → obrony narodowej (obok elementów militarnych). Obrona niemilitarna jest osiąganiem misji i celów obrony narodowej narzędziami o niemilitarnym charakterze (bezpieczeństwo niemilitarne).

Pojęcie sam. datuje się od czasów wspólnot rodowych, regionalnych, państwowych i jest w społeczeństwie doskonalona przez rządowe i państwowe formy organizacji → bezpieczeństwa narodowego i → bezpieczeństwa regionalnego. Wyróżniamy najczęściej sam. państwa, powszechną i zakładów pracy.

Sam. państwa jest to prawo suwerennego państwa do podejmowania akcji zbrojnej samodzielnie lub wespół z innymi państwami dla odparcia agresji drugiego państwa – uznane przez prawo konfliktów zbrojnych za zasadę nienaruszalną. Sam. powszechna to dziedzina szczególna (rodzaj) samoorganizacji społeczności lokalnej, obejmująca działania z zakresu bezpieczeństwa narodowego, jej istotą jest wyzwolenie naturalnych, instynktownych działań człowieka (społecznych) w swoim środowisku, dotyczących sfery bezpieczeństwa indywidualnego (podmiotowego) i zbiorowego (strukturalnego). Sam. zakładów pracy to zespół przedsięwzięć realizowanych przez oddziały samoobr. przed zagrożeniami czasu pokoju i wojny mających na celu ochronę załóg zakładów pracy oraz ich obiektów. Bardzo często w literaturze pojawia się pojęcie powszechnej → samoobr. ludności, która polega na udziale w szkoleniu i wykonywaniu przez obywateli określonych obowiązków w ramach przygotowań do samoobr. [Andrzej Pieczywok]

Literatura: R. Kalinowski, Obrona cywilna w Polsce, Siedlce 2011 • W. Kitler, Współczesny wymiar obrony cywilnej RP w świetle integracji ze strukturami zachodnioeuropejskimi, Warszawa 2000 • Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, red. W. Łepkowski, J. Kaczmarek, B. Zdrodowski, Warszawa 2008.