SIŁY ZBROJNE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ; SZ RP – zhierarchizowana umundurowana formacja uzbrojona, stanowiąca wyodrębnioną organizacyjnie część systemu obronnego państwa. Zgodnie z Konstytucją RP SZ mają za zadanie chronić niepodległość państwa i niepodzielność jego terytorium oraz zapewnić bezpieczeństwo i nienaruszalność granic. W sprawach politycznych zachowują neutralność, podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli. Zamienne pojęcie Wojsko Polskie (WP) używane jest od początku XIX w., a oficjalnie wprowadzone je po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. SZ RP utrzymują gotowość do realizacji misji polegających na: zagwarantowaniu obrony państwa i przeciwstawieniu się agresji zewnętrznej; udziale w procesie stabilizacji sytuacji międzynarodowej oraz w operacjach reagowania kryzysowego i misjach humanitarnych; wspieraniu bezpieczeństwa wewnętrznego i udzielaniu pomocy społeczeństwu. Zwierzchnictwo nad SZ RP sprawuje prezydent RP za pośrednictwem ministra obrony narodowej, który sprawuje ogólne kierownictwo nad SZ RP, a wykonuje swoje zadania przy pomocy MON. Podlegają mu Szef Sztabu Generalnego WP oraz Dowódca Wojsk Obrony Terytorialnej (do czasu osiągnięcia pełnej zdolności do działania przez WOT). W czasie wojny SZ RP dowodzone są przez Naczelnego Dowódcę SZ. Najwyżej usytuowany żołnierz w czynnej służbie wojskowej pod względem pełnionej funkcji to Szef Sztabu Generalnego WP, który dowodzi SZ przy pomocy dowódców rodzajów SZ: Dowódcy Generalnego Rodzajów SZ i Dowódcy Operacyjnego Rodzajów SZ.

Struktura organizacyjna, skład, wyposażenie oraz rozmieszczenie SZ wynikają z potrzeb, charakteru i specyfiki konkretnych obszarów bądź przypisanych im misji oraz konieczności zapewnienia odpowiednich zdolności operacyjnych. Podział ten umożliwia realizację zadań w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

W skład SZ RP wchodzą jako ich rodzaje: → Wojska Lądowe, → Siły Powietrzne, → Marynarka Wojenna, → Wojska Specjalne, → Wojska Obrony Terytorialnej, a także → Żandarmeria Wojskowa jako wyodrębniona i wyspecjalizowana służba oraz → Wojska Obrony Cyberprzestrzeni jako specjalistyczny komponent. W przypadku ogłoszenia powszechnej lub częściowej mobilizacji oraz w czasie wojny → Służba Kontrwywiadu Wojskowego i → Służba Wywiadu Wojskowego stają się z mocy prawa częścią SZ.

Wszystkie rodzaje SZ ze względu na strukturę organizacyjną i charakter prowadzonych działań dzielą się na wojska operacyjne i wojska wsparcia. Wojska operacyjne obejmują siły i środki rodzajów SZ, które są przygotowane do prowadzenia działań połączonych w kraju i poza jego terytorium, w strukturach Sojuszu i innych organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego, a także doraźnie tworzonych koalicji. Atrybutami wojsk operacyjnych są duża mobilność, elastyczność i brak terytorialności w zakresie formowania, szkolenia, dyslokacji, rozwinięcia mobilizacyjnego i zaopatrywania. Ze względu na charakter zadań w strukturze wojsk operacyjnych wyróżnia się: jednostki bojowe (ogólnowojskowe, aeromobilne, specjalne, lotnictwa taktycznego, rakietowe obrony powietrznej oraz zespoły okrętów uderzeniowych), jednostki wsparcia bojowego (rozpoznania, wywiadu, walki elektronicznej, działań psychologicznych, rakietowe i artylerii, obrony przeciwlotniczej, chemiczne, inżynieryjne, radiotechniczne, obrony powietrznej, okręty obrony przeciwminowej, zwalczania okrętów podwodnych i zabezpieczenia hydrograficznego), jednostki zabezpieczenia bojowego (dowodzenia, łączności i informatyki, logistyczne, medyczne, współpracy cywilno-wojskowej oraz inne pomocnicze jednostki pływające). SZ zobowiązane są do utrzymywania wysokiego poziomu zdolności operacyjnych. Wojska wsparcia wspomagają wojska operacyjne i wykonują zadania obronne, głównie na terenie kraju. Współpracują z pozamilitarnymi elementami systemu obrony państwa. W ich skład wchodzą: Żandarmeria Wojskowa, Wojska Obrony Terytorialnej, organy administracji wojskowej, jednostki logistyki stacjonarnej, inne jednostki zabezpieczające w systemie stacjonarnym.

Po reformie systemu dowodzenia w 2014 r. wprowadzono podział na Dowództwo Generalne Rodzajów SZ i Dowództwo Operacyjne Rodzajów SZ, a w 2016 r. utworzono Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej. Dowództwo Generalne Rodzajów SZ (DG RSZ) jest dowództwem połączonym. Do jego zadań należy kierowanie jednostkami wojskowymi rodzajów SZ w czasie pokoju, kryzysu oraz pozostałymi po wydzieleniu dla Dowództwa Operacyjnego Rodzajów SZ w czasie wojny. DG RSZ planuje i realizuje zadania celem właściwego przygotowania podległych sił i środków do obrony granic, niepodległości państwa, zapewnienia bezpieczeństwa oraz wsparcia międzynarodowego pokoju w ramach zobowiązań sojuszniczych. W jego skład wchodzą: Inspektorat Wojsk Lądowych, Inspektorat Sił Powietrznych, Inspektorat Marynarki Wojennej, Inspektorat Rodzajów Wojsk i Inspektorat Szkolenia. Dowództwo Operacyjne Rodzajów SZ (DO RSZ) jest dowództwem szczebla centralnego. Jego zadaniem jest kierowanie połączonymi siłami wydzielonymi do prowadzenia operacji poza granicami kraju. Jest odpowiedzialne za dowodzenie operacyjne w czasie wojny lub kryzysu, a także dowodzenie jednostkami poszczególnych rodzajów SZ. Struktury podległe to: Centrum Operacji Lądowych – Dowództwo Komponentu Lądowego, Centrum Operacji Powietrznych – Dowództwo Komponentu Powietrznego, Centrum Operacji Morskich – Dowództwo Komponentu Morskiego. Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej (DWOT) jest dowództwem rodzaju SZ przeznaczonych do zadań pomocniczych oraz realizacji przedsięwzięć z zakresu zarządzania kryzysowego. Strukturami podległymi są Brygady Obrony Terytorialnej i Centrum Szkolenia WOT.

WP na koniec 2022 r. liczyło prawie 164 tys. żołnierzy zawodowych i 50 tys. żołnierzy WOT. Planowane jest stopniowe zwiększanie sił zbrojnych do stanu 250‒300 tys. żołnierzy wojsk operacyjnych oraz 50 tys. żołnierzy WOT. SZ utrzymują wyszkolone rezerwy w celu zapewnienia potrzeb uzupełnieniowych w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. [→ cywilna kontrola nad siłami zbrojnymi] [Piotr Lotarski, Bogdan Sowa, Jarosław Tomaszewski]