SKAŻENIE ŚRODOWISKA – sytuacja skrajnego zakłócenia homeostazy ekosystemu naturalnego lub sztucznego wskutek nagłego pojawienia się czynnika spoza układu, którego efektem jest zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub zasobów przyrodniczych na określonym terytorium. W ujęciu przestrzennym wyróżnia się skażenia [skaż.] atmosfery (powietrza), pedosfery (gleb), hydrosfery (zbiorników wodnych) i biosfery (zanieczyszczenia trwale kumulujące się w organizmach żywych). Podział w kontekście przedmiotowym uwzględnia skaż. chemiczne, promieniotwórcze i biologiczne. Skaż. chemiczne zachodzą wówczas, gdy do środowiska przedostaną się substancje chemiczne o toksycznym oddziaływaniu dla fauny i flory. Skaż. promieniotwórcze są wtedy, gdy czynnikiem zagrożenia są materiały radioaktywne – promieniotwórcze izotopy pierwiastków (np. generujące promieniowanie jonizujące, zwłaszcza przenikliwe – gamma i neutronowe). Skaż. biologiczne powodowane są przez drobnoustroje patogenne (lub ich toksyny) – głównie wirusy, bakterie lub grzyby, które powodują zatrucia oraz choroby. Skaż. środowiska w ujęciu podmiotowym mogą mieć pochodzenie naturalne lub antropogenne, czyli wskutek przypadkowego lub celowego oddziaływania człowieka. Zwykle zanieczyszczenia środowiska związane są z oddziaływaniem antroposfery, czyli sfery kuli ziemskiej (części biosfery), w której żyje człowiek. Niecelowe skaż. są konsekwencją katastrof technicznych lub przemysłowych, których przykłady stanowią m.in. wypadki w zakładach chemicznych w Seveso w 1976 r. lub w Bophal w 1984 czy eksplozja platformy wiertniczej Deepwater Horizon w 2010. Celowe skaż. środowiska stanowią zwykle akty → bioterroryzmu (np. użycie środków biologicznych i chemicznych w tokijskim metrze w 1995 r. przez członków sekty Aum Shinrikyō) lub są działaniem o charakterze zbrojnym (np. wykorzystywanie broni chemicznej w czasie pierwszej wojny światowej czy drugiej wojny indochińskiej, detonacja bomb nuklearnych w Hiroszimie i Nagasaki w 1945 r., niszczenie instalacji petrochemicznych w czasie pierwszej wojny w Zatoce Perskiej w 1990). Zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska uznawane jest za jedno z głównych wyzwań współczesnego świata. [→ broń chemiczna; broń biologiczna; broń jądrowa] [Jakub Adamkiewicz]

Literatura: M. Graniczny, W. Mizerski, Katastrofy przyrodnicze, Warszawa 2007 • M. Siemiński, Środowiskowe zagrożenia zdrowia: inne wyzwania, Warszawa 2007.