SŁUŻBA OCHRONY PAŃSTWA; SOP – jednolita, umundurowana, uzbrojona i zhierarchizowana formacja wykonująca zadania z zakresu ochrony osób i obiektów oraz rozpoznawania i zapobiegania skierowanym przeciw nim przestępstwom, powołana ustawą z 2017 r., zastępując w systemie bezpieczeństwa narodowego (od lutego 2018) Biuro Ochrony Rządu. Instytucją kieruje Komendant Służby Ochrony Państwa, powoływany i odwoływany przez prezesa rady ministrów w uzgodnieniu z prezydentem RP, na wniosek ministra właściwego ds. wewnętrznych, któremu bezpośrednio podlega.

Do najważniejszych zadań realizowanych przez funkcjonariuszy SOP należy zaliczyć: 1. ochronę: prezydenta RP, marszałka sejmu, marszałka senatu, prezesa oraz wiceprezesa rady ministrów, ministra właściwego ds. wewnętrznych oraz ministra właściwego ds. zagranicznych; byłych prezydentów RP; osób posiadających status głowy państwa, szefa rządu oraz ich zastępców, przewodniczącego parlamentu lub izby parlamentu lub ministra spraw zagranicznych, wchodzących w skład delegacji państw obcych przebywających na terytorium RP; innych osób ze względu na dobro państwa; obiektów służących prezydentowi RP, prezesowi rady ministrów, ministrowi właściwemu ds. wewnętrznych oraz ds. zagranicznych, a także wskazanych w decyzji ministra właściwego ds. wewnętrznych innych obiektów stanowiących siedziby członków rządu; placówek zagranicznych RP wskazanych w decyzji premiera na wniosek ministra właściwego ds. zagranicznych po uzyskaniu opinii ministra właściwego ds. wewnętrznych; 2. rozpoznawanie i zapobieganie przestępstwom przeciwko: RP, życiu lub zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu, bezpieczeństwu w komunikacji, wolności, czci i nietykalności cielesnej, porządkowi publicznemu, zamachom i czynnej napaści skierowanym przeciwko osobom oraz obiektom chronionym; 3. rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie popełnianych przez funkcjonariuszy i pracowników SOP przestępstw w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych.

W celu zapewnienia właściwej realizacji ustawowych zadań funkcjonariusze i pracownicy SOP wykonują czynności: 1. administracyjno-porządkowe w celu zapewnienia ochrony osób i obiektów nią objętych; 2. operacyjno-rozpoznawcze w celu pozyskiwania informacji dotyczących zagrożeń dla osób i obiektów chronionych, a także rozpoznawania i zapobiegania przestępstwom przeciwko: RP, życiu lub zdrowiu, bezpieczeństwu powszechnemu, bezpieczeństwu w komunikacji, wolności, czci i nietykalności cielesnej, porządkowi publicznemu, zamachom i czynnej napaści skierowanym przeciwko osobom oraz obiektom chronionym oraz rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw urzędniczych popełnianym przez funkcjonariuszy i pracowników SOP.

W toku wykonywanych czynności służbowych funkcjonariusze uprawnieni są do: wydawania poleceń osobom, których zachowanie stwarza lub może stworzyć zagrożenie dla bezpieczeństwa osób lub obiektów chronionych, a w szczególności wydawania polecenia opuszczenia przez takie osoby określonego miejsca, zatrzymania pojazdu, usunięcia pojazdu z miejsca postoju, usunięcia innych urządzeń lub oddania ich do depozytu; legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości; dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży, sprawdzania ładunków i pomieszczeń oraz środków transportu, jeżeli jest to niezbędne do realizacji zadań służbowych; dokonywania kontroli bezpieczeństwa osób wchodzących na teren ochranianych obiektów i środków transportu lądowego, powietrznego lub wodnego służących do przewozu osób ochranianych, tras przejazdu, pojazdów, bagaży, przesyłek, pomieszczeń, obiektów i obszarów; ujmowania osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego, a także zagrożenia dla chronionego; żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej; zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy; obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych również rejestrowania dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom. [Łukasz Świerczewski]

Literatura: M. Giełgut, Funkcjonowanie służby ochrony państwa a konstytucyjne prawa i wolności jednostki, „Przegląd prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 43(3) • A. Hernacka-Janikowska, Służba Ochrony Państwa – analiza działalności instytucji ochrony prawa, „Studia Prawnoustrojowe” 2020, nr 50.