SŁUŻBA WOJSKOWA – służba → żołnierzy pełniona w siłach zbrojnych; może być obowiązkowa lub dobrowolna, na zasadzie poboru lub formy zatrudnienia (zawodowa służba wojskowa). Współcześnie (luty 2023) w 28 krajach funkcjonuje obowiązkowa służba wojskowa (m.in. w Kolumbii, na Kubie, w Angoli, Erytrei, Sudanie Południowym, Wietnamie, Laosie, Korei Północnej i Korei Południowe, na Tajwanie, w Finlandii, Austrii, Szwajcarii).
W Polsce według zasad obowiązujących od 2022 r. (ustawa o obronie Ojczyzny) służba wojskowa [sł.wojsk.] dzieli się na czynną sł.wojsk. oraz służbę w rezerwie. Czynna sł.wojsk. polega na pełnieniu: zasadniczej sł.wojsk.; terytorialnej sł.wojsk.; służby w aktywnej rezerwie w dniach tej służby oraz odbywaniu ćwiczeń wojskowych; zawodowej sł.wojsk.; sł. w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. Zasadnicza sł.wojsk. może być pełniona dobrowolnie lub obowiązkowo. Pobór w formie zasadniczej sł.wojsk. został zawieszony w 2009 r.
Obowiązkowa zasadnicza sł.wojsk., pełniona nieprzerwanie przez 9 miesięcy, może być wprowadzona rozporządzeniem prezydenta RP na wniosek rady ministrów. Gdy wymaga tego konieczność zapewnienia obrony lub bezpieczeństwa państwa, rząd może przedłużyć czas jej trwania o okres nieprzekraczający łącznie 6 miesięcy. Dobrowolna zasadnicza sł.wojsk. pełniona jest przez okres do 12 miesięcy, w czasie których realizuje się szkolenie podstawowe w wymiarze do 28 dni (zakończone przysięgą wojskową i wydaniem książeczki wojskowej) oraz szkolenie specjalistyczne połączone z wykonywaniem obowiązków na stanowisku służbowym, w wymiarze do 11 miesięcy. Żołnierza, który odbył dobrowolną zasadniczą sł.wojsk., przenosi się na jego wniosek do: zawodowej sł.wojsk., terytorialnej sł.wojsk., rezerwy (aktywnej albo pasywnej). Dobrowolna zasadnicza sł.wojsk. może zostać przerwana w każdym czasie. Za równoznaczne z jej odbyciem uznaje się ukończenie pierwszego roku studiów wojskowych lub ukończenie kursu oficerskiego przez absolwenta uczelni wyższej innej niż wojskowa, który ukończył kierunek studiów zapewniający nabycie kwalifikacji szczególnie przydatnych w SZ oraz złożył wniosek o powołanie do zawodowej sł.wojsk. Równoznaczne ze spełnianiem obowiązku odbycia zasadniczej sł.wojsk. jest odbycie dobrowolnej zasadniczej sł.wojsk. albo pełnienie terytorialnej sł.wojsk. przez okres co najmniej trzech lat albo pełnienie służby w aktywnej rezerwie przez co najmniej cztery lata.
Terytorialną sł.wojsk. mogą pełnić, na ich wniosek lub za ich zgodą, osoby mające uregulowany stosunek do sł.wojsk., a także inne osoby niepodlegające obowiązkowi odbycia zasadniczej sł.wojsk. lub przeszkolenia wojskowego. Terytorialną sł.wojsk. pełni się w jednostkach wojskowych i związkach organizacyjnych → Wojsk Obrony Terytorialnej oraz w Dowództwie Wojsk Obrony Terytorialnej; czas jej trwania wynosi od roku do sześciu lat, może zostać przedłużony na kolejny okres, na wniosek lub za zgodą żołnierza, przez dowódcę jednostki wojskowej, w której żołnierz obrony terytorialnej pełni służbę, w trakcie pełnienia tej służby. Żołnierz obrony terytorialnej może wykonywać zadania służbowe na terytorium całego kraju niezależnie od siedziby jednostki wojskowej, w której pełni służbę. Stosunek służbowy terytorialnej sł.wojsk. powstaje w formie powołania na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do tej służby.
Zawodową sł.wojsk. może pełnić osoba posiadająca obywatelstwo polskie, o nieposzlakowanej opinii, której wierność dla RP nie budzi wątpliwości, mająca odpowiednie kwalifikacje oraz zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia zawodowej sł.wojsk.; powołanie następuje na czas nieokreślony na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do tej służby.
W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny osoby uznane za zdolne do sł.wojsk., niezależnie od ich przeznaczenia, mogą zostać w każdym czasie do jej pełnienia powołane; także inne osoby, które zgłosiły się do pełnienia tej służby w formie zaciągu ochotniczego (mogą to czynić również osoby, które nie stawały do kwalifikacji wojskowej, oraz osoby niepodlegające obowiązkowi sł.wojsk., pod warunkiem, że ukończyły 18 lat i nie ukończyły 60 lat w przypadku mężczyzn oraz 50 lat w przypadku kobiet). Powołanie do sł.wojsk. pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny następuje za pomocą kart powołania lub poprzez podanie informacji o powołaniu do publicznej wiadomości, wówczas obowiązują następujące zasady: 1. osoby mające przydział mobilizacyjny (pracowniczy przydział mobilizacyjny) są obowiązane w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny stawić się w miejscu i czasie określonych w karcie mobilizacyjnej; 2. żołnierze rezerwy z chwilą stawienia się do tej służby w określonych miejscu i czasie stają się z mocy prawa po ogłoszeniu mobilizacji żołnierzami w czynnej sł.wojsk.; 3. żołnierze odbywający czynną sł.wojsk. pozostają w czynnej sł.wojsk. do czasu zwolnienia; 4. żołnierze zawodowi stawiają się niezwłocznie do pełnienia sł.wojsk. w jednostkach wojskowych, do których nadano im przydziały mobilizacyjny.
Służba w rezerwie ma na celu zapewnienie uzupełnieniowych potrzeb SZ RP i dzieli się na aktywną i pasywną. Służbę w aktywnej rezerwie pełni się raz na kwartał jednorazowo, przez co najmniej 2 dni w czasie wolnym od pracy oraz jednorazowo, przez 14 dni, co najmniej raz na 3 lata. Sł.wojsk. w aktywnej rezerwie może być pełniona również w trybie natychmiastowego stawiennictwa. Pełnienie służby przez żołnierzy pasywnej rezerwy polega na odbywaniu ćwiczeń wojskowych, co może też polegać na udziale w zwalczaniu → klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, w akcjach poszukiwawczych oraz ratowaniu życia ludzkiego. [Jarosław Tomaszewski, Bogdan Sowa]